Η σημασία της παράλληλης στήριξης των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

18/01/2016

Η σημασία της παράλληλης στήριξης των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Τι ακριβώς σημαίνει “παράλληλη στήριξη στο γενικό σχολείο”και σε ποια παιδιά αναφέρεται;

Στόχος της παράλληλης στήριξης είναι ο μαθητής σταδιακά να αυτονομηθεί ως παρουσία στη συνήθη σχολική τάξη ώστε να μην απαιτείται ο εκπαιδευτικός να παρευρίσκεται στο σύνολο των ωρών της σχολικής τάξης. Η παράλληλη στήριξη παρέχεται ως ενισχυτικός και ενταξιακός θεσμός της παιδαγωγικής πράξης και της μαθησιακής διαδικασίας και δεν έχει σε καμία περίπτωση χαρακτήρα φύλαξης του παιδιού ή εξυπηρέτησης στην καθημερινή διαβίωση.

Παράλληλη στήριξη δέχεται κάθε μαθητής με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες εφ’ όσον μπορεί ν’ ανταποκριθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης φοίτησής του καθώς και σε κάθε εκδήλωση σχολικής διαδικασίας. Μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες, σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης. Στους μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συγκαταλέγονται ιδίως όσοι παρουσιάζουν νοητική αναπηρία, αισθητηριακές αναπηρίες όρασης (τυφλοί, αμβλύωπες με χαμηλή όραση), αισθητηριακές αναπηρίες ακοής (κωφοί, βαρήκοοι), κινητικές αναπηρίες, χρόνια μη ιάσιμα νοσήματα, διαταραχές ομιλίας-λόγου, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες όπως δυσλεξία, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, ψυχικές διαταραχές και πολλαπλές αναπηρίες. Στην κατηγορία μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δεν εμπίπτουν οι μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση που συνδέεται αιτιωδώς με εξωγενείς παράγοντες, όπως γλωσσικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δυνατότητα του μαθητή να παραμείνει στην τάξη και στο σχολείο χωρίς υποστήριξη για διάστημα ίσο με το μισό του πρωινού ωραρίου. Για τον λόγο αυτό υποβάλλεται εισήγηση από την ΕΔΕΑΥ ή αν δεν υπάρχει από τον σύλλογο διδασκόντων μέσω του Διευθυντή του σχολείου σε συνεδρίαση ειδικά για τον σκοπό αυτό, προς το οικείο ΚΕΔΔΥ. Εξαίρεση σε αυτό μπορούν να αποτελούν το Νηπιαγωγείο, η Α΄ και η Β΄ τάξη του Δημοτικού εφόσον το ΚΕΔΔΥ έχει απολύτως δικαιολογημένα εισηγηθεί κάτι τέτοιο.

Παράλληλη στήριξη μπορούν να διεκδικήσουν εκείνα τα παιδιά που η αναπηρία τους και οι ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες έχουν πιστοποιηθεί από τον αρμόδιο φορέα Κ.Ε.Δ.Δ.Υ., Ιατροπαιδαγωικό, Δημόσιο νοσοκομείο.

Κατά πόσο βοηθάει η εφαρμογή της παράλληλης στήριξης μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στην προώθηση της συμπερίληψης τους στο γενικό σύνολο ;

Η παράλληλη στήριξη ως θεσμός βοηθάει στην προώθηση της συμπερίληψης του μαθητή στο γενικό σύνολο μόνο όταν γίνεται με τρόπο μεθοδικό κι οργανωμένο. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο απαιτείται η συνεργασία όχι μόνο των δύο εκπαιδευτικών της τάξης αλλά ολόκληρου του σχολικού πλαισίου κι όσων εμπλέκονται άμεσα με τον μαθητή. Σε κάθε άλλη περίπτωση η εφαρμογή της παράλληλης στήριξης δεν μπορεί να επιτύχει τους εκπαιδευτικούς στόχους της και πολλές φορές καταλήγει να έχει τη μορφή απλής φύλαξης.

Μερικές φορές, η συνεργασία με τον δάσκαλο της τάξης δεν είναι εύκολη. Τι συμβουλεύετε τους εκπαιδευτές της παράλληλης στήριξης σε αυτή την περίπτωση;

Η επιτυχία ή αποτυχία ανάπτυξης ενός υγιούς κλίματος συνεργασίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι η από κοινού «ιδιοκτησία», δηλαδή ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες για θέµατα σχετικά µε την από κοινού χρήση της τάξης, τους στόχους του προγράµµατος, το εποπτικό υλικό, την ευθύνη και σχετικά µε θέµατα που αφορούν τους µαθητές. Η τάξη θα πρέπει να θεωρηθεί ως κοινή και όχι ότι ένας εκπαιδευτικός επισκέπτεται την τάξη του άλλου.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η ισοτιµία στη σχέση ανάµεσα στους δύο εκπαιδευτικούς. Πιο συγκεκριµένα, οι εκπαιδευτικοί στην τάξη θα πρέπει να µοιράζονται τη δύναµη και το έργο τους δίκαια.

Πολύ σημαντικός παράγοντας είναι επίσης και το κατά πόσο ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να αναπτύξει ικανότητες συνεργασίας ή κατά πόσο είναι εξοικειωμένος με το να συνεργάζεται.

Ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης καλό θα είναι να αποφεύγει τις προσωπικές συγκρούσεις και διενέξεις με τον εκπαιδευτικό της τάξης. Αν είναι η πρώτη φορά που ο εκπαιδευτικός της τάξης καλείται να συνεργαστεί, θα πρέπει να του δώσει το χρόνο να προσαρμοστεί χωρίς να εμμένει να εφαρμόσει πρακτικές και τεχνικές που δεν του είναι οικείες. Η εναλλαγή των ρόλων θα πρέπει να γίνεται με απόλυτη συνεννόηση και συγκατάθεση και των δύο πλευρών.

Αν η μεταξύ τους σχέση επηρεάζει την επίδοση των παιδιών και την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων, καλό θα είναι να ενημερώσει τον Διευθυντή του σχολείου ή/και να καλέσει το Σύμβουλο Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης για να τους βοηθήσει στη μεταξύ τους σχέση.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διατηρούν όλη τους την προσοχή στις ανάγκες των παιδιών και να μην ξεχνούν ότι ο σκοπός της εκπαιδευτικής τους παρέμβασης είναι η υποστήριξη και η ουσιαστική ενσωμάτωση κι αυτονομία του μαθητή στο σχολικό πλαίσιο.

Ποιος πιστεύετε ότι είναι καλό να είναι ο πρωταρχικός στόχος των εκπαιδευτών παράλληλης στήριξης σε σχέση με την ενίσχυση του μαθητή τους;

Ο πρωταρχικός στόχος των εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης είναι η όσο το δυνατόν αυτονόμηση του μαθητή. Ο μαθητής θα πρέπει να μάθει να λειτουργεί αυτόνομα τόσο σε μαθησιακό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Σε καμία περίπτωση ο μαθητής δε θα πρέπει να νιώθει εξαρτημένος από τον εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης για να μπορέσει να σταθεί και να ανταποκριθεί στο σχολικό πλαίσιο.

Κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, ο εκπαιδευτής πώς μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί με αυτισμό;

Το αυτιστικό παιδί στο διάλειμμα συνήθως παρουσιάζει δύο συμπεριφορές που πολλές φορές το δυσκολεύουν στις διαπροσωπικές του σχέσεις με τους συμμαθητές του. Μπορεί να είναι απομονωμένο, να μην παίζει με τα άλλα παιδιά και πολλές φορές να μην τα προσεγγίζει καθόλου. Καλό θα είναι λοιπόν ο εκπαιδευτικός να ενθαρρύνει και να υποστηρίζει πιθανές φιλίες που έχει εντοπίσει μέσα στην τάξη. Από την άλλη το αυτιστικό παιδί ίσως να γίνεται κυριαρχικό στο παιχνίδι, να προσεγγίζει τους συμμαθητές του με λάθος τρόπο και να είναι αδέξιο στους χειρισμούς του. Καλό θα είναι ο εκπαιδευτικός να γίνει ένα άτομο αναφοράς για το αυτιστικό παιδί στην αυλή κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, στο οποίο θα μπορεί να απευθύνεται όποτε το έχει ανάγκη για να τον ηρεμήσει ή να τον καθοδηγήσει. Μπορεί να ενημερώσει το παιδί για το ποιες συμπεριφορές είναι επιτρεπτές και ποιες όχι. Όταν του ζητείται να μην εμφανίζει μια συμπεριφορά, θα πρέπει να του δίνονται εναλλακτικές και πιο αποδεκτές λύσεις για να εφαρμόσει. Καλό θα είναι να επιβραβεύεται η επιθυμητή συμπεριφορά όταν παρατηρείται και να μην γίνεται ιδιαίτερη αναφορά όταν εμφανίζεται η ανεπιθύμητη.

Σε κάθε περίπτωση ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να ακολουθεί τους ρυθμούς του παιδιού και να αφουγκράζεται τις ανάγκες του. Δε θα πρέπει να παρασύρεται από προσωπικές αντιλήψεις και να δίνει στο παιδί το χρόνο και το χώρο που χρειάζεται.

Πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στηριξης να εμπλουτίζει τον ρόλο του κατά την άσκηση των καθηκόντων του σε σχέση και με τους υπόλοιπους μαθητές της τάξης ώστε να είναι περισσότερο παραγωγικός για το σύνολο;

Ο εκπαιδευτικός παράλληλης στήριξης δεν θα πρέπει να κάθεται αποκλειστικά δίπλα στον μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Καλό θα είναι, εκτός από την παροχή υποστηρικτικής διδασκαλίας κυρίως στο παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, να περιέρχεται ταυτόχρονα στην τάξη και να βοηθά και άλλα παιδιά που έχουν ανάγκη. Σε απόλυτη συνεννόηση με τον εκπαιδευτικό της τάξης εναλλάσσονται οι ρόλοι τους και τον βοηθά στο σχεδιασμό της διδασκαλίας. Σε μια φωτογραφία ενός στιγμιότυπου της τάξης δε θα πρέπει να φαίνεται ποιος είναι ο εκπαιδευτικός της τάξης και ποιος ο εκπαιδευτικός της παράλληλης στήριξης. Καλό θα είναι επίσης σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό της τάξης να εισηγείται και να υλοποιεί σχέδια εργασίας με στόχο το σεβασμό της διαφορετικότητας. Θα πρέπει να έχει ενεργό ρόλο μέσα στη σχολική τάξη ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του συνόλου των μαθητών.

Φώτης Παπαναστασίου

Ειδικός Παιδαγωγός – Συγγραφέας

MSc Σχολική Ψυχολογία

www.eidikospaidagogos.gr

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο psixoperpatimata.blogspot.gr μπορείτε να δείτε τη συνέντευξη κι ΕΔΩ

Προσεχή Σεμινάρια: