Διάσπαση Προσοχής, Απροσεξία και Παρορμητικότητα στην παιδική ηλικία

15/06/2019

Από έγκυρες πανεπιστημιακές έρευνες της τελευταίας δεκαετίας

έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά τα οποία εμφανίζουν υπερκινητικά συμπτώματα σε συνδυασμό με Διάσπαση Προσοχής, απροσεξία και παρορμητικότητα, συνήθως λειτουργούν με κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο, δηλαδή σκέπτονται με σχετικά τυχαία διαδοχή σκέψεων και βασίζονται περισσότερο στη διαίσθησή τους και όχι στους κανόνες της αναλυτικής λογικής (Βιβλίο «Απρόσεκτος συχνά, Αδιάφορος ποτέ» Δρ. Σήφης Κουράκης, Εκδόσεις Κέντρο Παιδοψυχολογίας , 2007).

Λόγω της διάσπασης προσοχής τους , τα παιδιά με απροσεξία και παρορμητικότητα,, συνηθίζουν να κινούνται την ώρα της διδασκαλίας και να παρουσιάζουν απότοκες μαθησιακές δυσκολίες, που αφορούν στις λέξεις, στα γράμματα και στα εκτενή κείμενα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να τεθεί η διάγνωση της Ελλειμματικής Προσοχής σε ένα μαθητή είναι:
• Αναφορά των υπερκινητικών δυσκολιών από δύο τουλάχιστον πηγές (σπίτι, σχολείο).
• Αναφορά τουλάχιστον τριών ειδών δυσκολιών για την κινητική υπερδραστηριότητα και επίσης τριών ειδών δυσκολιών – παρατηρήσεων σχετικών με τη δυσλειτουργία της προσοχής του παιδιού τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.
• Διάρκεια των δυσκολιών από ένα έως δύο έτη.
• Εμφάνιση των ανωτέρω συμπτωμάτων πριν από την ηλικία των επτά ετών του παιδιού, από την πρώτη και δευτέρα τάξη του δημοτικού.
• Αυξημένος εντοπισμός των ανωτέρων συμπτωμάτων στα σχετικά ερωτηματολόγια γονέων – δασκάλων.

Παρακάτω παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της καθημερινής συμπεριφοράς των φυσιολογικών παιδιών με Διάσπαση Προσοχής, απροσεξία και παρορμητικότητα.
Κάνουν λάθη απροσεξίας στο σχολείο, στη δουλειά και σε άλλες δραστηριότητες.
Δυσκολεύονται να συγκεντρωθεί και να διατηρήσει την προσοχή του για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της μελέτης ή του παιχνιδιού.
Φαίνεται σαν να μην ακούν την ώρα που τους απευθύνει κάποιος το λόγο.
Δεν ολοκληρώνουν τις σχολικές ή άλλες εργασίες που ξεκινάνε να κάνουν ενώ κατανοούν τις οδηγίες που τους δίνονται!
Δυσκολεύονται να οργανώσουν τη μελέτη τους ή άλλες δραστηριότητές τους .
Αποφεύγουν τη μελέτη ή αρνούνται να κάνουν τις εργασίες που απαιτούν συνεχή πνευματική προσπάθεια.
Χάνει συνεχώς αντικείμενα που τους είναι απαραίτητα για τη μελέτη ή για άλλες δραστηριότητες.
Διασπάται η προσοχή τους από εξωτερικά ερεθίσματα (π.χ. από το θόρυβο ενός αυτοκινήτου που περνά απ’ έξω, από το χτύπημα του κουδουνιού κλπ).
Συνήθως ξεχνάνε αρκετά πράγματα κατά τη διάρκεια των καθημερινών τους δραστηριοτήτων.

Όταν το παιδί παρουσιάζει -ολικό ή μερικό- συνδυασμό των παραπάνω χαρακτηριστικών για περισσότερο από ένα έτος, τότε οι γονείς θα πρέπει να απευθυνθούν στον ειδικό.

Οδηγίες αντιμετώπισης της Ελλειμματικής Προσοχής μέσα στη σχολική τάξη για τον εκπαιδευτικό:

Απομονώστε τα εξωτερικά ερεθίσματα που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του μαθητή.
Αποφύγετε απότομες αλλαγές στο χώρο της τάξης
Αποφεύγετε αιφνίδιες , μη προ-ανακοινώσιμες αλλαγές στο πρόγραμμα μελέτης.
Δώστε συχνά, επεξηγηματικές οδηγίες προκειμένου να καθοδηγείται το παιδί σωστά κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
Δώστε κίνητρα που θα το κάνουν να συνεχίσει το πρόγραμμα μελέτης του.
Ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή του.
Κάνετε μικρά και συχνά διαλείμματα.
Οργανώσετε δραστηριότητες σε ομάδες και ενθαρρύνετε το να συμμετέχει ενεργά.

Δυστυχώς, στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, οι ειδικοί απουσιάζουν συχνά από το σχολείο ενώ συχνά,οι διαταραχές της μνήμης αλληλεπικαλύπτονται από εκείνες τις προσοχής.

Δημιουργείται έτσι ένας συνεχόμενος φαύλος κύκλος συναισθημάτων, θυμού, απογοήτευσης, έντασης και άγχους τόσο μέσα στον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού, όσο και μεταξύ υπερκινητικού μαθητή και δασκάλων.

Όλη αυτή η συναισθηματική διέγερση πάνω στην προβληματική της υποτιθέμενης, νασθενούς μνήμης ή της μη σωστά λειτουργούσας προσοχής, βαρύνει και χαρακτηρίζει τον μαθητή και πολλές φορές πολλαπλασιάζει το πρόβλημα δημιουργώντας ή δίνοντας λανθασμένες εντυπώσεις για την μαθησιακή εικόνα και τις ικανότητες του παιδιού.

Πρέπει επίσης να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη, ότι οι στρατηγικές μάθησης στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα, απευθύνονται δυστυχώς, αποκλειστικά σχεδόν, στο αριστερό ομιλούν ημισφαίριο(Δρ. Κουράκης Σήφης, Διδακτορική Διατριβή, Ιατρική Σχολή Παν/μιου Κρήτης 2004).

Γι’ αυτό, απαραίτητος και καταλυτικός- για τις ισορροπίες των σχέσεων μέσα στο σχολείο – εκτός από τον ειδικό παιδαγωγό, είναι και ο ειδικός της ψυχικής υγείας, όπως ο σχολικός ψυχολόγος, ο παιδοψυχολόγος κ.λπ.

Τεράστια σημασία για τα παιδιά με Ελλειμματική Προσοχή-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) επίσης έχει, κάθε δραστηριότητα, να παρουσιάζεται από τον παιδαγωγό, σε μικρότερες ενότητες ενώ η διδακτική ύλη να τροποποιείται και να παραλλάσσεται, για να γίνεται περισσότερο ελκυστική.

Επίσης, οι κανόνες και το καθημερινό πρόγραμμα να είναι σταθερά και να ανακοινώνονται γραπτά και προφορικά.

Με την παραπάνω τακτική, απλοποιούνται οι οδηγίες για τα παιδιά αυτά και μειώνονται οι πιθανότητες, δυσκολίας στην κατανόηση, όπως και οι πιθανότητες εγκατάλειψης της προσπάθειας και μείωσης του ενδιαφέροντος τους.

Ο δάσκαλος ακόμα, θα πρέπει να καθιερώσει τις δηλωτικές (φωναχτές) απαντήσεις, ταυτόχρονα όμως, να αποθαρρύνει την ταχύτητα και την παρορμητικότητα.

Στα παιδιά με Ελλειμματική Προσοχή-Υπερκινητικότητα αλλά και στις οικογένειές τους, εκφράζονται συχνά συναισθήματα ματαίωσης και αποτυχίας, αφού η χαμηλή αντοχή τους στο ανικανοποίητο παρορμητικότητα τους και η εύκολη απογοήτευσή τους, είναι ορισμένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς τους.

Εξαιρετικής σημασίας είναι επίσης ότι, τα διεγνωσμένα υπερκινητικά παιδιά, παρά την φυσιολογική νοημοσύνη τους και παρά τις ιδιαίτερα υψηλές ικανότητες και επιδόσεις τους (σε κατασκευές, γυμναστική, παρατηρητικότητα ,ζωγραφική και μουσική) έχουν συχνά αρνητική διάθεση για τη σχολική μάθηση και συγκεχυμένη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση!

Το πρόγραμμα αγωγής- παρέμβασης για τα παιδιά αυτά, με τον τόσο γόνιμο και ιδιόρρυθμο τρόπο σκέψης μέσα στο σχολείο, μπορεί και οφείλει να έχει τους εξής στόχους:
• Διατήρηση της προσοχής για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
• Μείωση του άγχους και της υπερδιέγερσης.
• Ανταπόκριση αρχικά στους πρώτους απλούς στόχους του σχολείου.
• Ολοκλήρωση τουλάχιστον των βασικών δραστηριοτήτων.
• Μείωση της άρνησης για εκτέλεση οδηγιών – εντολών.
• Βελτίωση των σχέσεων με τους συμμαθητές.
• Αύξηση της αυτοεκτίμησης τους και της αποδοχής τους από τους συμμαθητές τους.
(Αμερικανικό διαγνωστικό εγχειρίδιο, DSM-VΙ).