Συνήθη λάθη των θεραπευτών σε μια συνεδρία (Ιατροκεντρικό Μοντέλο)

Πολλές θεραπευτικές συνεδρίες ακολουθώντας, πολλές φορές, μία ιατροκεντρική προσέγγιση, βλέπουν τον θεραπευόμενο κι όχι το παιδί, βλέπουν τη διάγνωση κι όχι τον άνθρωπο. Παρακάτω ακολουθεί μία πρώτη προσέγγιση σε ένα διαφορετικό μοντέλο για την αναπηρία, κατά το οποίο οι θεραπευτές θα πρέπει να ψάξουν βαθιά για να βρουν τη δική τους ταυτότητα μέσα σε αυτό αλλά και να ανοίξουν νέους ορίζοντες στη ‘θεραπευτική’ τους ιδιότητα.

Ζώντας σε ένα περιβάλλον όπου η επικράτηση διαφόρων μοντέλων για την αναπηρία αλλάζει συνεχώς, η γέννηση ενός νέου σίγουρα μπορεί να προβληματίσει αλλά και να δυσκολέψει στη συνειδητή και ασυνείδητη κατανόηση του. Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας αν και έχει τις ρίζες του πολύ παλιά τοποθετημένες (σοφιστές κατά τον χρυσό αιώνα του Περικλή), έχει έρθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, κυρίως χάρη σε ακτιβιστικές οργανώσεις.

«…Κατά την άποψή μας, η κοινωνία είναι αυτή που καθιστά ανάπηρους τους ανθρώπους με σωματικές βλάβες. Η αναπηρία επιβάλλεται επιπρόσθετα από τις βλάβες μας με τρόπο τέτοιο που απομονωνόμαστε χωρίς λόγο και αποκλειόμαστε από την πλήρη συμμετοχή μας στην κοινωνία…», δημοσιεύτηκε στις Θεμελιώδεις αρχές της αναπηρίας από την Ένωση Αναπήρων κατά του Ρατσισμού (Union of Physically Impaired Against Segregation) το 1976.

Το κοινωνικό μοντέλο θεωρεί την αναπηρία ένα κοινωνικό κατασκεύασμα, όπου η ίδια η αναπηρία δεν χαρακτηρίζεται ως ‘βλάβη’ ή ‘πρόβλημα’ αλλά θεωρείται ένα από τα πολλά ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου. Προσπαθεί, με άλλα λόγια, να μετατοπίσει την εστίαση από τους λειτουργικούς περιορισμούς του ατόμου στα προβλήματα που προκαλούνται από το ‘περιβάλλον’. Εστιάζει στα διάφορα οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι εκείνοι που θεωρούνται από τους άλλους ότι έχουν κάποιας μορφής ‘βλάβη’ – είτε σωματική, είτε αισθητηριακή, είτε πνευματική.

Βάσει του κοινωνικού μοντέλου, η αναπηρία είναι το παράγωγο σωματικών, οργανικών και συμπεριφορικών εμποδίων που υπάρχουν στην ίδια την κοινωνία, τα οποία και οδηγούν στη διάκριση. Η εξάλειψη της διάκρισης απαιτεί αλλαγή στην προσέγγιση και τον τρόπο σκέψης που δομούν την κοινωνία, ενώ το πρόβλημα εντοπίζεται στα εμπόδια τα οποία αποτρέπουν την εκάστοτε μονάδα να παίξει ενεργό ρόλο στην κοινωνία και όχι στην ίδια τη μονάδα. Το κοινωνικό πρότυπο, λοιπόν, έχει αναπτυχθεί με σκοπό να εξαλείψει αυτά τα εμπόδια, έτσι ώστε οι άνθρωποι με αναπηρία να έχουν ίσες ευκαιρίες με οποιονδήποτε άλλον στο να καθορίζουν οι ίδιοι τον τρόπο ζωής τους.

Η λεκτική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων είναι ένας από τους πολλούς τρόπους αλληλεπίδρασης, συνεννόησης και ζώσης. Η σωστή χρήση της γλώσσας, λοιπόν, αποτελεί ένα περαιτέρω βήμα προς την ισότιμη επικοινωνία που χαρακτηρίζεται από σεβασμό προς τα χαρακτηριστικά και τον αυτοπροσδιορισμό της εκάστοτε ομάδας ανθρώπων. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα του ‘politically correct language’ που αφορούν σε διαφόρους τύπους αναπηρίας μπορεί να είναι: όχι άτομο με ειδικές ανάγκες αλλά άτομο με αναπηρία, όχι κανονικός/φυσιολογικός αλλά μη ανάπηρος, όχι άτομο σε αναπηρικό αμαξίδιο αλλά χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου.

Οι θεραπευτές, λοιπόν, θα πρέπει να είναι ικανοί να ανακαλύπτουν συνεχώς και αδιάκοπα όλες τις οπτικές που υπάρχουν για την αναπηρία, ώστε να μπορούν να προσφέρουν τις γνώσεις τους με τον καταλληλότερο τρόπο. Η προσκόλληση σε συγκεκριμένα μοντέλα και η ανικανότητα συνδυασμού αυτών μπορεί, πολλές φορές, να είναι ένα λάθος που εμποδίζει τη δόμηση ενός εξατομικευμένου πλάνου δράσης. Τέλος,  μην ξεχνάμε πως ο όρος θεραπεία μπορεί να υπάρξει μόνο όταν υπάρχει ο όρος ασθένεια ή αρρώστια. Προς σκέψιν.

ΠΗΓΕΣ

• European Agenda for Culture. (2012). A Report on Policies and Good Practices in the Public Arts and in Cultural Institutions to promote Better Access to and Wider Participation in Culture. Europe.
• Understanding Disability: A Good Practice Guide. Available on http://uk.ettad.eu/understanding-disability/understanding-disability-menu.

Παναγιώτης Μπαρμπαγιάννης

Εργοθεραπευτής 

Εμψυχωτής Παιδαγωγικής Θεάτρου και Θεατρικού Παιχνιδιού

Συνεργάτης του www.eidikospaidagogos.gr

Διαβάστε επίσης:

«Μαθησιακές Ευκολίες» – Πρόγραμμα Υποστήριξης και Παρέμβασης στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες