Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες – Συνέντευξη στη Free Sunday

30/07/2017

O επιστημονικός διευθυντής του Πρότυπου Κέντρου Ειδικών Θεραπειών «Παιδίων Πλεύση» Φώτης Παπαναστασίου μιλάει στη Free Sunday για τον ρόλο του ειδικού παιδαγωγού και τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες.

Πείτε μας δυο λόγια για να σας γνωρίσουμε αλλά και για να εξηγήσουμε την επαγγελματική σας ιδιότητα, μια και ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού τείνει να συγχέεται από τους γονείς.

Είμαι ειδικός παιδαγωγός με μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολική Ψυχολογία. Διαχειρίζομαι την ιστοσελίδα eidikospaidagogos.gr και συμμετέχω ως ομιλητής σε σεμινάρια που αφορούν την ειδική αγωγή και εκπαίδευση. Είμαι επίσης ο επιστημονικός διευθυντής του Πρότυπου Κέντρου Ειδικών Θεραπειών «Παιδίων Πλεύση» και ο συγγραφέας του βιβλίου «Μαθησιακές Ευκολίες – Πρόγραμμα Υποστήριξης και Παρέμβασης στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες».

Πράγματι, ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού συγχέεται από πολλούς γονείς και πολύ συχνά μας ρωτούν τι είδους παρέμβαση παρέχουμε στα παιδιά. Ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού ξεκινά από τον τομέα διάγνωσης και αξιολόγησης των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών ή δυσκολιών μάθησης ενός μαθητή. Είναι ο ειδικός που παρεμβαίνει, είτε ομαδικά είτε ατομικά, και αλληλεπιδρά θεραπευτικά και εκπαιδευτικά σε παιδιά προσχολικής, σχολικής ηλικίας, αλλά και σε εφήβους. Στην ουσία, μαθαίνει στο παιδί πώς να μαθαίνει. Χρησιμοποιεί εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας και διδάσκει στο παιδί στρατηγικές μάθησης.

Τι είναι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες;

Πρόκειται για μία ανομοιογενή ομάδα δυσκολιών, οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή ικανότητας μαθηματικής. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι δυσκολίες αυτές είναι εγγενείς στο άτομο. Σύμφωνα με το DSM-V (εγχειρίδιο διαγνωστικών κριτηρίων της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας), οι μαθησιακές δυσκολίες είναι οι εξής: διαταραχή ανάγνωσης (δυσλεξία), διαταραχή στη γραπτή έκφραση, διαταραχή στα μαθηματικά, μαθησιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τον δείκτη νοημοσύνης του παιδιού, το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο των γονιών, το φύλο ή την εθνικότητα, και αποτελούν μία διά βίου κατάσταση για το άτομο. Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζονται στο 10%-15% του μαθητικού πληθυσμού.

Ποια η αιτία των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών;

Στα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες τα προβλήματα οφείλονται κυρίως σε δυσμενείς ενδογενείς αναπτυξιακούς παράγοντες, σε παράγοντες «μέσα στο ίδιο το παιδί», στην ιδιοσυστασία του. Ο βασικότερος αιτιακός παράγοντας είναι τα προβλήματα στη γλωσσική επεξεργασία και πιο συγκεκριμένα στη φωνολογική επεξεργασία. Στην ικανότητα, δηλαδή, του παιδιού να αναγνωρίζει και να χειρίζεται με συνειδητό τρόπο τα φωνολογικά στοιχεία της γλώσσας.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες;

Όπως αναφέραμε ήδη, οι μαθησιακές δυσκολίες αναφέρονται σε μία ανομοιογενή ομάδα δυσκολιών. Γεγονός που σημαίνει ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό και δεν παρουσιάζει τις ίδιες δυσκολίες με κάποιο άλλο. Υπάρχουν ωστόσο και κάποια γενικά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σε μεγάλο αριθμό παιδιών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και αυτά είναι τα εξής: δυσκολίες οπτικής και ακουστικής αντίληψης, σημαντικά ελλείμματα και δυσκολίες στη φωνολογική επίγνωση ή ενημερότητα, ελλείμματα στον τομέα της μνήμης, έντονα προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης, δυσκολία αυτορρύθμισης, σημαντικά μεταγνωστικά ελλείμματα, το ότι δεν αναπτύσσουν ισχυρά κίνητρα, σημαντικά προβλήματα συμπεριφοράς, σημαντικά περισσότερα αρνητικά συναισθήματα.

Με τις ξένες γλώσσες τι ισχύει; Το επιβαρύνουν; Πότε είναι καλά να ξεκινήσει ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες την πρώτη του ξένη γλώσσα;

Ένα παιδί με οποιαδήποτε μορφή ειδικών μαθησιακών δυσκολιών είναι σε θέση και μπορεί να πετύχει στην εκμάθηση μια ξένης γλώσσας. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι τα ελλείμματα μνήμης που παρουσιάζει ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες επηρεάζουν την εκμάθησή της. Σε μια ξένη γλώσσα το λεξιλόγιο στηρίζεται στη μνήμη, έτσι είναι προφανές ότι σε αυτόν τον τομέα το παιδί με δυσλεξία δυσκολεύεται αρκετά. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολύ σημαντικός στην προσπάθεια εκμάθησης μια ξένης γλώσσας. Θα πρέπει να είναι καταρτισμένος και να έχει προϋπηρεσία σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Έτσι, θα βοηθήσει και το παιδί να αισθανθεί ασφαλές, θα τονωθεί η αυτοπεποίθησή του και θα δει με θετικό μάτι την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιλέξει τον καταλληλότερο τρόπο διδασκαλίας, ώστε να βοηθήσει το δυσλεκτικό παιδί να προχωρήσει με θέληση και όχι να εγκαταλείψει την προσπάθεια. Έτσι, το άγχος του παιδιού θα μειωθεί και θα αποκτήσει μία θετική στάση προς τη γλώσσα. Το πότε θα ξεκινήσει ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά όχι τον σημαντικότερο. Εξαρτάται από τις δυνατότητες και τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού. Το ιδανικό σε αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν το παιδί να βρίσκεται στο Δημοτικό.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

Η αλήθεια είναι ότι η επίσημη διάγνωση μπορεί αρχικά να μοιάζει αποθαρρυντική, αλλά δεν θα πρέπει να στέκεται εμπόδιο στην επιτυχία του παιδιού. Αρχικά, οι γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν για τη διάγνωση που έχουν λάβει και να κατανοήσουν ότι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν σημαίνουν και ακαδημαϊκή αποτυχία. Θα πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί τους και να το υποστηρίξουν, για να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη παρέμβαση είναι το κλειδί της επιτυχίας. Η δημιουργία ενός θεραπευτικού τριγώνου (γονείς, ειδικοί, παιδί) είναι καθοριστικής σημασίας για μια αποτελεσματική παρέμβαση. Οι γονείς δεν θα πρέπει να ξεχνάνε ποτέ ότι το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες χρειάζεται ό,τι όλα τα παιδιά: αγάπη, αποδοχή, προστασία, σαφή όρια και την ελευθερία να μεγαλώσει και να μάθει.

Πείτε μας δυο λόγια για το νέο σας βιβλίο και το Πρότυπο Κέντρο Ειδικών Θεραπειών «Παιδίων Πλεύση».

Το βιβλίο «Μαθησιακές Ευκολίες – Πρόγραμμα Υποστήριξης και Παρέμβασης στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες» είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την ανίχνευση των μαθησιακών δυσκολιών των παιδιών και για τη δημιουργία ειδικών προγραμμάτων υποστήριξης και παρέμβασης. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου καλύπτουν οι ασκήσεις παρέμβασης και υποστήριξης, οι οποίες έχουν δοκιμαστεί για πολλά χρόνια σε παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες με θετικά και πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Οι ασκήσεις παρουσιάζονται με αύξοντα βαθμό δυσκολίας και πολυπλοκότητας (από τις απλές στις πιο σύνθετες) και χωρίζονται σε έξι κατηγορίες (οπτικής αντίληψης, ακουστικής αντίληψης, μνήμης, φωνολογικής ενημερότητας, γραπτού και αφηγηματικού λόγου, αναγνωστικής ευχέρειας και κατανόησης). Οι «Μαθησιακές Ευκολίες» είναι ένα πολύτιμο βοήθημα για γονείς και εκπαιδευτικούς που θέλουν να στηρίξουν ουσιαστικά τη μάθηση των παιδιών και να ενισχύσουν πραγματικά την πρόοδο και τις επιτυχίες τους στο σχολείο.

Όσον αφορά το Πρότυπο Κέντρο Ειδικών Θεραπειών «Παιδίων Πλεύση», βρίσκεται στη Γρηγορίου Λαμπράκη 407 στο Κερατσίνι (τηλ. 213 0433829) και είναι ένα σύγχρονο κέντρο πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης δυσκολιών που αφορούν το παιδί, τον έφηβο και την οικογένεια. Απαρτίζεται από μια ομάδα εξειδικευμένων επιστημόνων (λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός) και εξωτερικούς συνεργάτες άλλων ειδικοτήτων (παιδίατρος, παιδοψυχίατρος) με μετεκπαίδευση και εμπειρία στον χώρο των ειδικών θεραπειών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα προγράμματα που λειτουργούν αναλύονται, σχεδιάζονται και εφαρμόζονται με γνώμονα την ηλικία, την ατομικότητα και τις ανάγκες. Στη διαδικασία αυτή συμμετέχει όλη η διεπιστημονική μας ομάδα χρησιμοποιώντας σύγχρονα μέσα.