Ανάπτυξη μαθηματικής ικανότητας. Ποιος είναι ο ρόλος των γονέων;

Είναι γενικά αποδεκτό ότι τo παιδί αρχίζει να αναπτύσσεται νοητικά από τη στιγμή που αρχίζει η σωματική του ανάπτυξη.

 Από πολύ νωρίς ξεκινά η διαμόρφωση του τρόπου σκέψης του, η δόμηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για τη μετέπειτα νοητική του  ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό, της ανάπτυξης των λειτουργιών του εγκεφάλου  από τόσο νωρίς, καθιστά τους γονείς, αλλά και κάθε ενήλικα του στενού περιβάλλοντος του παιδιού συνυπεύθυνους στη θετική εξέλιξη αυτής της πορείας. Με απλά λόγια παραδεχόμαστε ότι οι γονείς αποτελούν τους πρώτους δασκάλους των παιδιών τους.

Για να μπορέσουν οι γονείς να συμβάλλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξη των παιδιών τους, και συγκεκριμένα στην ανάπτυξη της μαθηματικής σκέψης,  πρέπει να γνωρίζουν τα ακόλουθα:

• Πώς μαθαίνει ένα παιδί.
• Τι είναι σημαντικό να μάθει κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε σχέση με τη μαθηματική επιστήμη.
•  Με ποιο τρόπο μπορούν να βοηθήσουν.

Με το  κείμενο αυτό γίνεται προσπάθεια  με πολύ απλά λόγια να δοθούν απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα και παράλληλα να προταθούν  κάποιες πρακτικές τις οποίες οι γονείς μπορούν να εφαρμόσουν, για να βοηθήσουν το παιδί τους να καλλιεργήσει τη μαθηματική του σκέψη.

Πώς μαθαίνει ένα παιδί;

Σύμφωνα με τον Pestalozzi, η νοητική ανάπτυξη του παιδιού στηρίζεται στις εντυπώσεις που προκαλούνται από την παρατήρηση των αντικειμένων. Για  να οδηγηθεί η μόρφωσή του σε ανώτερα στάδια εξέλιξης πρέπει να ξεκινά από την κούνια με ασκήσεις παρατηρητικότητας, ψυχολογικά κανονισμένες. Ο  Piaget επισημαίνει ότι το παιδί δεν μπορεί να διευρύνει την αντίληψή του ακούγοντας μόνο, αλλά χρειάζεται να πειραματιστεί, να δοκιμάσει πράγματα να δει τι γίνεται, να χειριστεί αντικείμενα και σύμβολα, να υποβάλει ερωτήσεις και να βρει απαντήσεις. Με λίγα λόγια το παιδί μαθαίνει με όλες τις αισθήσεις του εξερευνώντας το περιβάλλον που ζει.  Οι καθημερινές ασχολίες μαζί με το παιγνίδι  αποτελούν το φυσικό τρόπο μάθησης και ανάπτυξής του.

Έτσι λοιπόν και τα θεμέλια της ανάπτυξης των μαθηματικών εννοιών και της μαθηματικής σκέψης αρχίζουν να οικοδομούνται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Πολλές έννοιες, στην άτυπή τους τουλάχιστον μορφή, αναπτύσσονται πριν ακόμα το παιδί ενταχθεί στο νηπιαγωγείο και πολλές βασικές δεξιότητες αρχίζουν να δομούνται πριν ακόμα το παιδί έρθει σε επαφή με την οργανωμένη μορφή εκπαίδευσης.

Τι είναι σημαντικό να μάθει κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε σχέση με τη μαθηματική επιστήμη;

Μήπως αριθμητικά σύμβολα, σχήματα, πράξεις; Η απάντηση είναι «», τουλάχιστον όχι μόνο. Εκείνο που θεωρείται σημαντικότερο σήμερα να καταφέρει το παιδί είναι να μπορεί να παρατηρεί, να περιγράφει αντικείμενα ή γεγονότα και στη συνέχεια να τα συγκρίνει ανακαλύπτοντας σχέσεις και διαφορές. Να ταξινομεί αντικείμενα σε κατηγορίες. Να διατυπώνει υποθέσεις. Να σκέφτεται και να εφαρμόζει τρόπους επίλυσης προβληματικών καταστάσεων οι οποίες δεν είναι ανάγκη να έχουν πάντα μαθηματικό χαρακτήρα. Να εξηγεί τον τρόπο που σκέφτεται και εργάζεται. Να πειραματίζεται άφοβα για το αποτέλεσμα και να έχει επιμονή στην εξεύρεση λύσεων. Να αποδέχεται τα λάθη και τις διαφορετικές λύσεις. Να μπορεί να εφαρμόζει τις γνώσεις του στις διάφορες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Να δουλεύει με χαρά και ενδιαφέρον. Όλα αυτά αποτελούν τη  μαθηματική παιδεία σήμερα.

Με  ποιο τρόπο μπορούν  οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους;

Τα μαθηματικά είναι  μια επιστήμη η οποία  δημιουργήθηκε/ανακαλύφθηκε από τους ανθρώπους, για να επικοινωνούν, να λύνουν προβλήματα της καθημερινής τους ζωής, να βρίσκουν σχέσεις ανάμεσα σε αυτούς και το περιβάλλον, αλλά και σχέσεις ανάμεσα στα αντικείμενα που τους περιβάλλουν. Κατά συνέπεια οι ευκαιρίες που έχουν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους είναι πολλές, απλές και πηγάζουν από την ίδια τη ζωή. Με λίγη προσπάθεια,  πολλή όρεξη και φαντασία το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να μετατραπεί σε ένα παιδικό εργαστήρι, σε  ένα χώρο εξερεύνησης και χαράς. Πιο συγκεκριμένα, γονείς:

Αξιοποιείστε στο μέγιστο δυνατό βαθμό καθημερινές ευκαιρίες

Μη χάνετε ευκαιρία να ονομάζετε και να χαρακτηρίζετε αντικείμενα που βρίσκονται στο περιβάλλον του παιδιού σας. Με τον τρόπο αυτό το βοηθάτε να παρατηρεί τα αντικείμενα, να τα περιγράφει και να ανακαλύπτει σχέσεις μεταξύ τους. Π.χ όλα είναι κόκκινα, όλα είναι πλαστικά, όλα είναι τροφές κ.λπ.

Διενεργείστε μαζί με το παιδί σας μικρές έρευνες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα, φρούτο, φαγητό  κ.λπ. Ανακοινώστε τα αποτελέσματα προφορικά:  το αγαπημένο χρώμα του πατέρα είναι……, της μητέρας είναι….., σε εμένα αρέσει το…. Στο μπαμπά και σε μένα αρέσει το ίδιο χρώμα κ.ά.

Ομαδοποιείστε τα παιγνίδια που έχει με διάφορους τρόπους σε διάφορα καλάθια. (π.χ τα αυτοκινητάκια μαζί, τις μπάλες μαζί, όλα τα κόκκινα μαζί, τα πλαστικά μαζί κ.λπ.). Συζητήστε με το παιδί τον τρόπο που σκέφτηκε, για να βάλει κάποια αντικείμενα μαζί και ονομάστε το κριτήριο.

Ομαδοποιήστε τα παιγνίδια εσείς και ζητήστε από το παιδί να βρει το κριτήριο.  Μετακινήστε κάποια αντικείμενα σε άλλη ομάδα και ζητήστε από το παιδί να τα εντοπίσει.

Κάντε το ίδιο με τα αντικείμενα που υπάρχουν στα ντουλάπια της κουζίνας ή στα ερμάρια των υπνοδωματίων.

Προβληματιστείτε ποιος να είναι άραγε ο λόγος που συγυρίζουμε ομαδοποιώντας τα αντικείμενα μέσα στο σπίτι; Εξηγείστε στο παιδί ότι συγυρίζουμε τα αντικείμενα, τα ρούχα, τρόφιμα, κουζινικά, έχοντας στο νου μας κάποια χαρακτηριστικά τους, για να μπορούμε να τα βρίσκουμε πιο εύκολα.

Επιλέξετε μερικά αντικείμενα, ζητήστε από το παιδί να τα ονομάσει και στη συνέχεια χωρίς να σας βλέπει κρύψετε ένα αντικείμενο. Το παιδί  πρέπει να θυμηθεί ποιο λείπει και να το ονομάσει. Όσο πιο μεγάλο είναι το παιδί τόσα περισσότερα αντικείμενα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε.

Προκαλέστε το παιδί να έχει ενεργό συμμετοχή στην κουζίνα. Εργασίες όπως το στρώσιμο του τραπεζιού, όπου  πρέπει να αντιστοιχίσει,  να μετρήσει ή να συμπληρώσει τόσα πιάτα, πιρούνια, καρέκλες όσα τα άτομα που θα γευματίσουν, το γέμισμα του πλυντηρίου των πιάτων, όπου τα αντικείμενα ομαδοποιούνται, η τοποθέτηση αντικείμενων σε χαμηλά ή ψηλά ράφια δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να κάνει μαθηματικούς συλλογισμούς.

Ζητήστε από το παιδί  να λάβει μέρος στην παρασκευή ενός φαγητού ή ενός γλυκίσματος. Δώστε του την ευκαιρία να μετρήσει υλικά (γεμάτο ποτήρι, μισό ποτήρι, 2 κουταλιές κ.λπ.), να περιγράψει τα γεγονότα χρησιμοποιώντας χρονικές έννοιες (πριν, στη συνέχεια, μετά), να προβληματιστεί τι  πρέπει να κάνει, αν θέλει μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα.

Πάρτε το παιδί μαζί σας στην υπεραγορά. Ο χώρος της υπεραγοράς είναι ένας χώρος γεμάτος ερεθίσματα. Προετοιμάστε μαζί τη λίστα για τα ψώνια. Προβληματιστείτε πώς θα σημειώσετε τις ποσότητες των αγαθών. Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να συγκρίνει τιμές, χωρητικότητα και μέγεθος αντικειμένων (φθηνότερο-ακριβότερο, χωρεί περισσότερο-λιγότερο, μεγαλύτερο-μικρότερο). Αφήστε το στη  φρουταρία  να παρατηρήσει  το ζύγισμα και στο ταμείο να γνωρίσει το νομισματικό μας σύστημα και την έννοια της συναλλαγής.

Βάλτε όρια στο χρόνο που θα δει τηλεόραση ή θα παίξει ηλεκτρονικό υπολογιστή μιλώντας του για το ρολόι, χωρίς ωστόσο να έχετε απαίτηση να αντιληφθεί την έννοια του χρόνου από τις πρώτες φορές. Αυτό θα γίνει με την πάροδο του χρόνου και την επανάληψη. Με τον τρόπο αυτό του δίνετε την ευκαιρία να γνωρίσει τη λειτουργία του ρολογιού και τους αριθμούς.  Μετρήστε  τη διάρκεια κάποιων άλλων ασχολιών τραγουδώντας ένα τραγούδι, απαγγέλλοντας ένα ποίημα, μετρώντας ως το 10 ή χρησιμοποιώντας κλεψύδρες και μετρητές χρόνου με κουδούνι.

Σημειώστε σε ημερολόγιο τοίχου τα γενέθλια όλης της οικογένειας, προγραμματισμένες εκδρομές, παρακολούθηση θεατρικής παράστασης, πάρτι που είστε προσκεκλημένοι. Για κάθε γεγονός μπορείτε να χρησιμοποιήσετε συμβολισμούς κατανοητούς για το παιδί,  πχ για γενέθλια- κεράκια, για πάρτι-μπαλόνια, εκδρομές-αυτοκίνητο κ.λπ. Το παιδί με την πάροδο του χρόνου θα συνειδητοποιήσει ότι η μέρα είναι μικρότερη από τη βδομάδα και η βδομάδα μικρότερη από το μήνα κ.λπ. Θα αρχίσει να αναγνωρίζει τα ονόματα των ημερών, τους μήνες, ακόμα και τις εποχές.

Αφήστε το να ξεφυλλίσει άλμπουμ με φωτογραφίες τόσο δικές του όσο και δικές σας από διάφορα στιγμιότυπα της ζωής σας. Προκαλέστε το να  βάλει κάποια γεγονότα σε χρονική σειρά.

Αφήστε το να επεξεργάζεται παλιά κινητά  ή σταθερά τηλέφωνα και να κάνει τάχα πως πληκτρολογεί αριθμούς. Ζητήστε του να καλέσει συγκεκριμένα τηλέφωνα, υποδείξετέ του αριθμούς, χωρίς ωστόσο να έχετε την απαίτηση να  τους πατά πάντοτε σωστά. Με τον τρόπο αυτό έρχεται σε επαφή με τα μαθηματικά σύμβολα. Μπορείτε να του γράψετε αριθμούς τηλεφώνων σε ένα χαρτί και να τους πληκτρολογεί ονομάζοντάς τους. Το ίδιο μπορεί να κάνει με τη χρήση υπολογιστικής μηχανής ή ακόμα και του ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Επιλέξετε τα κατάλληλα παιγνίδια.                                                                

Τα αντικείμενα/παιγνίδια που θα εμπλουτίζουν το χώρο του παιδιού θα πρέπει να είναι:

Διαλεκτά. Τα παιγνίδια ή τα αντικείμενα πρέπει να είναι επιμελώς διαλεγμένα. Κριτήριο επιλογής πρέπει να είναι οι δεξιότητες που αναπτύσσει το παιδί με την ενασχόληση μαζί τους. Δεξιότητες πολύ σημαντικές όχι μόνο για την παιδευτική, γνωσιολογική, μορφωτική πορεία του παιδιού, αλλά και τη ζωή του. Τέτοιες δεξιότητες είναι η παρατηρητικότητα, η μνήμη, η ταύτιση, η αναγνώριση των μαθηματικών συμβόλων, ο προσανατολισμός  στο χώρο, η σειροθέτηση γεγονότων-λογική σειρά. Τα πάζλ, τα τάνγκραμ, τα πεντόμινος, τα παιγνίδια ταύτισης και συσχέτισης, οι κάρτες μνήμης, οι κάρτες με γεγονότα λογικής αλληλουχίας, τα ντόμινο, τα παιγνίδια με ζάρια, τα επιτραπέζια παιγνίδια είναι μερικά από τα παιγνίδια που μπορεί να πλαισιώνουν το χώρο του παιδιού.

Λίγα. Η μεγάλη ποσότητα σε αντικείμενα ή παιχνίδια που δεν έχουν σχέση μεταξύ τους προκαλεί στα παιδιά αναστάτωση-μπέρδεμα-άγχος, π.χ. όλα τα παιγνίδια (μπάλες, στρατιωτάκια, αυτοκινητάκια, μολύβια) σε ένα καλάθι. Ένα καλό ξεμπέρδεμα, ομαδοποίηση των παιγνιδιών, με τη βοήθεια του παιδιού αποτελεί μία ωραία δραστηριότητα με μαθηματικό στόχο. Είναι καλό σε τακτά χρονικά διαστήματα να ανανεώνονται τα παιγνίδια, για να κρατάνε το ενδιαφέρον του παιδιού αμείωτο. Να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν εννοούμε την αγορά καινούριων παιγνιδιών αλλά την εναλλαγή μεταξύ τους. Διαλέγετε μερικά και τα δίνετε στο παιδί. Τα υπόλοιπα τα φυλάγετε και τα επαναφέρετε μετά από κάποια χρονική περίοδο.

Κατάλληλα. Εκτός από διαλεκτά πρέπει να είναι και κατάλληλα, να ανταποκρίνονται δηλαδή στα ενδιαφέροντα του παιδιού, αλλά και στο επίπεδο ωριμότητάς του. Να απευθύνονται στην ηλικία του και τις δεξιότητες του. Ούτε πολύ πιο εύκολα, ούτε πολύ δύσκολα.

Δυναμικά. Παιγνίδια ή υλικά τα οποία το παιδί θα μπορεί να χρησιμοποιήσει με ποικίλους τρόπους ή θα μπορεί να φτιάξει ποικιλία κατασκευών. Τέτοια είναι τα κατασκευαστικά παιγνίδια, τα τουβλάκια, τα ζωάκια, τα τάνγκραμ, τα πεντόμινο κ.ά

Σεβαστείτε, ενθαρρύνετε και επιβραβεύετε  το παιδί σας

Το παιδί έχει ανάγκη να παραχωρείται σε αυτό  ενός ένα μέρος του σπιτιού το οποίο θα του ανήκει. Ένας  χώρος ο οποίος θα εμπλουτίζεται ταχτικά με νέα αντικείμενα (λίγα, διαλεχτά, κατάλληλα, δυναμικά). Η επιλογή μπορεί να γίνεται κάποτε σε συνεργασία με το παιδί και κάποτε χωρίς αυτό. Ας σημειωθεί ότι το παιδί αν και θα έχει το δικό του χώρο, δε σημαίνει ότι δε θα μπορεί να χρησιμοποίει τους υπόλοιπους χώρους του σπιτιού. Βέβαια αυτό θα γίνεται πάντοτε  εφαρμόζοντας τους κανόνες, όπως άλλωστε και οι ενήλικες πρέπει να προσαρμόζονται στους κανόνες του δικού του χώρου.

Να θυμάστε ότι τα μαθηματικά αναδύονται σε κάθε στιγμή της ζωής μας και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να τα αξιοποιήσουμε σε κάθε ευκαιρία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα γίνουμε φορτικοί απέναντι στο παιδί ή εάν είμαστε κουρασμένοι και δεν έχουμε όρεξη να ασχοληθούμε πρέπει να νιώθουμε τύψεις. Οι ευκαιρίες είναι πολλές. Πάντα το παιδί πρέπει να νιώθει ότι λειτουργεί χωρίς πίεση με δική του πρωτοβουλία και να είναι χαρούμενο με αυτό που κάνει. Ποτέ δεν πρέπει να πιέσετε το παιδί να κάνει κάτι που δε θέλει, γιατί τα αποτελέσματα θα είναι αντίθετα από αυτά που προσδοκούμε.

Να δίνετε οδηγίες και να έχετε υπομονή, αλλιώς εγκαταλείψτε την προσπάθεια.

Επιβραβεύετε κάθε προσπάθεια του παιδιού, έστω και αν δεν έχει φτάσει στο σημείο που εσείς είχατε βάλει στόχο. Πάντα υπάρχει η επόμενη φορά. Η ενθάρρυνση και η εκτίμηση σε αυτό που κάνει φέρνει πάντα τα καλύτερα αποτελέσματα.

Αποδεχτείτε το παιδί σας όπως είναι, με τα ενδιαφέροντα, τα ταλέντα και τις αδυναμίες του. Μη  θελήσετε να το κάνετε κάτι άλλο. Στο τέλος όλοι θα νιώθετε απογοητευμένοι.

Σε όλες τις δραστηριότητες είναι σημαντική η δική σας συμμετοχή και το αίσθημα της χαράς που θα τις διαποτίζει.

Ζητάτε στήριξη και πληροφορίες από έγκυρες πηγές.

 Μη διστάζετε να ρωτάτε και να διαβάζετε σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού με σκοπό τη βελτίωση του ρόλου σας ως γονέων. Προσέχετε όμως οι πληροφορίες να δίδονται από ειδικούς και έγκυρες πηγές. Η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας.

Αφού γνωρίζετε πόσο νωρίς αρχίζει η αγωγή του παιδιού σας, τότε ο τρόπος που το κρατάτε, η ηρεμία σας, ο τρόπος που το αλλάζετε και το λούζετε,  που το ταΐζετε και του τραγουδάτε,  που το παρακινείτε να σκεφτεί και να μιλήσει,  που το αντιμετωπίζετε και το ενθαρρύνετε, ας αποτελέσουν τις πρώτες εικόνες , που θα το προετοιμάσουν να δεχτεί αργότερα πιο συστηματοποιημένα μηνύματα για καταγραφή και ενσωμάτωση γνώσεων,  στάσεων και πεποιθήσεων.

Πηγή: paidiatros.com

www.eidikospaidagogos.gr

Διαβάστε επίσης:

Πιστοποιημένο WEBINAR: «ΔΕΠΥ – Αξιολόγηση και Τεχνικές Παρέμβασης»