Πώς μπορεί η Εργοθεραπεία να βοηθήσει το παιδί να μάθει ποδήλατο;

Σίγουρα όλοι γνωρίζουμε ή έχουμε βιώσει αυτή την ευχάριστη δραστηριότητα, έχουμε δει ποδηλάτες είτε στο δρόμο μας, είτε σε κάποιο πάρκο ακόμα και στην τηλεόραση. Είναι εύκολο, όμως, να μάθει ένα παιδί να κάνει ποδήλατο; Ας πούμε, λοιπόν, πως για να για να κάνει ένα παιδί ποδήλατο θα πρέπει να θέλει να μάθει, να είναι έτοιμο και να νιώθει ασφάλεια με το σώμα του. Τι σημαίνει, όμως, αυτό;

Το να είναι το παιδί έτοιμο και να νιώθει ασφάλεια με το σώμα του, σημαίνει ότι διαθέτει τις παρακάτω δεξιότητες, οι οποίες σε συνδυασμό με εξάσκηση το καθιστούν ικανό να κάνει ποδήλατο.

Το παιδί μπορεί να εμπλακεί στην εκμάθηση του ποδηλάτου από την ηλικία των 2 ετών χρησιμοποιώντας τρίκυκλο ποδήλατο. Έπεται το ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες και τέλος το κανονικό ποδήλατο χωρίς βοηθητικές. Αρχικά, θα αναφέρουμε τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα:

• Κιναίσθηση, για να μπορεί να αναγνωρίσει πώς να ξεκινήσει και πώς να κατευθύνει τις κινήσεις του χωρίς να βλέπει τα χέρια και τα πόδια του, για να οδηγήσει το ποδήλατο.
• Κατευθυντικότητα, για να μπορεί να ακολουθήσει την πορεία του δρόμου.
• Χρονισμό, για να γνωρίζει πότε πρέπει να στρίψει.
• Οπτικο-Χωρικές σχέσεις, για να είναι σε θέση να καθορίσει την απόσταση ανάμεσα σε δύο σημεία που θέλει να περάσει ή να στρίψει με το ποδήλατό του.
• Αντανακλαστική Ολοκλήρωση.
• Αντοχή.
• Διαδοχοκινησία, που το βοηθά να αντιλαμβάνεται πότε πρέπει να βάλει δύναμη για να σπρώξει το ένα πετάλι και στη συνέχεια να βάλει δύναμη στο άλλο πόδι για να σπρώξει το άλλο πετάλι.
• Ποσόστοση δύναμης των άνω άκρων που συγκρατούν το τιμόνι.
• Ποσόστοση δύναμης των κάτω άκρων που χρησιμοποιούν τα πετάλια.
• Πραξιακό μηχανισμό, δηλαδή ικανότητα να σκεφτεί, να σχεδιάσει, να προγραμματίσει και να εκτελέσει την κίνηση την κατάλληλη στιγμή (να κάνει πετάλι, να πατήσει φρένο κλπ).
• Αμφίπλευρο συντονισμό άνω και κάτω άκρων, για να μπορεί να συντονίσει τις δύο πλευρές του σώματός του (να κάνει πετάλι, να κρατήσει το τιμόνι και να πατήσει φρένο όταν χρειαστεί).
• Λαβή, κάμψη, έκταση και απομόνωση δαχτύλων, για να κρατήσει το τιμόνι αλλά και για να πατήσει τα φρένα όταν αυτό χρειαστεί.
• Βιωματικό προσανατολισμό, για να μπορεί να προγραμματίσει και να ολοκληρώσει τη διαδρομή του.

Εφόσον το παιδί κατακτήσει τις παραπάνω δεξιότητες μπορεί να περάσει στην εκμάθηση ποδηλάτου χωρίς βοηθητικές όπου εδώ τώρα έχουμε και μία ακόμη απαίτηση. Θα πρέπει το παιδί να διαθέτει ικανοποιητικό στασικό έλεγχο και ισορροπία (αιθουσαίο σύστημα-σύστημα ισορροπίας), για να διατηρεί όρθιο το  σώμα του, ενώ κάθεται στη σέλα του ποδηλάτου και να μπορεί να σταθεί σε αυτή τη θέση χωρίς υποστήριξη βοηθητικών.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν το παιδί παρουσιάζει βαρυτική ανασφάλεια;

Βαρυτική ανασφάλεια σημαίνει ότι το παιδί βιώνει έντονο φόβο και στρες εξαιτίας της αλλαγής της θέσης του κεφαλιού του ή απομάκρυνσης των ποδιών του από το έδαφος. Σ’ αυτή την περίπτωση, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια και να δοκιμάσει να κάνει ποδήλατο, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:

• Ζητήστε από το παιδί να τοποθετήσει πρώτα το ένα πόδι στο υψηλότερο πετάλι, ενώ το άλλο πόδι του ακουμπά το έδαφος. Στη συνέχεια, ενθαρρύνετε να τοποθετήσει και το άλλο του πόδι στο χαμηλότερο πετάλι.
• Προσφέρετε υποστήριξη στο παιδί κρατώντας με το ένα χέρι το τιμόνι και με το άλλο την πλάτη του. Σταδιακά, μπορείτε να μεταφέρετε το χέρι σας από το τιμόνι να κρατήσει τη σέλα του ποδηλάτου, έτσι ώστε να έχετε καλύτερο έλεγχο του σώματός του και της κατεύθυνσής του.
• Στη συνέχεια, απομακρύνετε τα χέρια σας από το σώμα του και τη σέλα χωρίς, όμως, να απομακρυνθείτε. Μείνετε δίπλα του για τυχόν βοήθεια.
• Ολοκληρώνοντας τη δραστηριότητα, τονώστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας, τονίζοντας την καταπληκτική προσπάθειά του «Είδες; Κατάφερες να κάνεις μόνος σου ποδήλατο περισσότερη ώρα, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα έκανες λιγότερο».

Εάν, λοιπόν, παρατηρήσετε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται να συντονίσει τις κινήσεις του και κατ’ επέκταση να κάνει ποδήλατο, μπορείτε να προβείτε σε μια αξιολόγηση από έναν Εργοθεραπευτή, ο οποίος θα σας κατευθύνει και θα βελτιώσει τους τομείς στους οποίους υπολείπεται. Εφόσον, βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας διαθέτει τις παραπάνω δεξιότητες, μπορείτε κι εσείς να το βοηθήσετε και να το εκπαιδεύσετε να κάνει ποδήλατο, ακολουθώντας τα παρακάτω:

• Επιλέξτε το κατάλληλο μέρος! Ιδανικός θα ήταν ένας μεγάλος εξωτερικός χώρος (πχ μεγάλη αλάνα) με τσιμεντένια επίστρωση ή πλακόστρωτο (πχ χώροι εκπαίδευσης οδικής κυκλοφορίας για παιδιά, μεγάλο εγκαταλελειμμένο πάρκινγκ κλπ).
• Ζητήστε από το παιδί να φορέσει υποχρεωτικά κράνος και βεβαιωθείτε ότι τα κορδόνια των παπουτσιών του δεν είναι λυμένα και δεν φοράει φαρδιά ρούχα που μπορεί να πιαστούν στο ποδήλατο.
• Βεβαιωθείτε ότι το ποδήλατο είναι στο σωστό μέγεθος, ανάλογα με το σωματότυπο του παιδιού σας. Όταν το παιδί βρίσκεται όρθιο δίπλα στο ποδήλατο, η σέλα θα πρέπει να φτάνει στη μέση του.
• Βεβαιωθείτε ότι η σέλα του ποδηλάτου βρίσκεται στο κατάλληλο ύψος, έτσι ώστε τα πόδια του να ακουμπάνε σταθερά στο έδαφος.
• Χωρίστε σε βήματα τα στάδια εκμάθησης ποδηλάτου. Πρώτα, πως να σταματάει το ποδήλατο, μετά ισορροπία, μετά το πετάλι και μετά στροφές.
• Βγάλτε τα πετάλια για να εξασκήσετε την ισορροπία του παιδιού με τα πόδια του να ακουμπάνε σταθερά στο έδαφος.
• Παροτρύνετε το παιδί να «περπατήσει» με τα πόδια, ενώ είναι πάνω στο ποδήλατο και σιγά-σιγά να σηκώσει τα πόδια του από το έδαφος. Με αυτό τον τρόπο εξασκεί την ισορροπία του.
• Βάλτε τα πετάλια, κρατήστε το τιμόνι του ποδηλάτου από μπροστά και παροτρύνετε το παιδί να κρατήσει τα πόδια του πάνω στα πετάλια.
• Αφήστε το τιμόνι, ώστε το παιδί να εξασκήσει την ισορροπία του μόνο με τα πόδια πάνω στα πετάλια.
• Κρατήστε από πίσω τη σέλα και δώστε ώθηση στο παιδί να ξεκινήσει και να κάνει μόνο του.
• Βάλτε εμπόδια στο δρόμο του (μικρούς κώνους), όπου το παιδί θα πρέπει να στρίψει για να τους περάσει, έτσι ώστε να βεβαιωθείτε ότι το κεφάλι είναι όρθιο και τα μάτια κοιτούν σταθερά μπροστά.

Γιατί να μάθει το παιδί μου ποδήλατο; Ποια τα οφέλη;

• Βοηθάει όχι μόνο στη σωματική ανάπτυξη, αλλά και στην ψυχική και συναισθηματική ισορροπία.
• Το παιδί κοινωνικοποιείται, καθώς απολαμβάνει βόλτες με τους φίλους του αλλά και με την οικογένεια σε διάφορα μέρη.
• Η εναλλαγή ανηφόρας-κατηφόρας βελτιώνει το καρδιαγγειακό σύστημα.
• Επιτυγχάνεται ενδυνάμωση του μυοσκελετικού συστήματος.
• Είναι ένας υγιής τρόπος συνδυαστικού τύπου αναερόβιας και αερόβιας άσκησης που ενθαρρύνει το παιδί να είναι ενεργό στο φυσικό περιβάλλον με ήλιο και φρέσκο αέρα μακριά από τη ρουτίνα του σπιτιού.
• Τονώνει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και ενισχύει την υπομονή του.
• Βοηθάει στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, καθώς ανήκει στην αερόβια άσκηση.
• Αυξάνει την αντοχή του παιδιού. Έρευνες έχουν δείξει πως παιδιά που κάνουν ποδήλατο ή/και συμμετέχουν σε αγώνες ποδηλάτου έχουν μεγαλύτερη αντοχή συγκριτικά με παιδιά που ασχολούνται με κάποιο άλλο άθλημα.
• Επιτυγχάνεται αμφίπλευρος συντονισμός άνω και κάτω άκρων, καθώς τα δύο χέρια κρατούν το τιμόνι μαζί και τα πόδια σπρώχνουν τα πετάλια για να γυρίσουν.
• Καθώς το παιδί προσπαθεί να κάνει ποδήλατο σε δρόμους που δεν είναι επίπεδοι ή προσπαθεί να ανέβει λόφους, ενεργοποιείται το ιδιοδεκτικό σύστημα, που παρέχει πληροφορίες για το που βρίσκεται το κάθε μέλος του σώματός μας σε σχέση με τα υπόλοιπα και πως κινούνται μέσα στο χώρο.
• Η ταχύτητα προκαλεί διέγερση του αιθουσαίου συστήματος, το οποίο πληροφορεί τον εγκέφαλο για τη θέση και κίνηση του κεφαλιού στο χώρο αλλά και για την κατεύθυνση των κινήσεων.

Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικές δραστηριότητες που θα βοηθήσουν το παιδί να μάθει αυτή τη διασκεδαστική δραστηριότητα:

• Το παιδί ξαπλωμένο σε ύπτια θέση (ανάσκελα) κάνει ποδήλατο στον αέρα.

• Ξαπλωμένο στην ίδια θέση, κλωτσάει μπάλα.

• Σηκώστε το ποδήλατο με τις βοηθητικές στην μπροστινή ρόδα, ενώ συγκρατείτε τις πίσω ρόδες με τα χέρια και ζητήστε του να κάνει πετάλι.
• Κολλήστε χοντρή ταινία στο πάτωμα και ζητήστε από το παιδί να περπατήσει πάνω σε αυτή με τα πόδια ενωμένα. Για αυξημένο επίπεδο δυσκολίας μπορείτε να του ζητήσετε να το εκτελέσει με κλειστά μάτια ή και χωρίς να βάλετε ταινία και να σταθεί εκεί για μερικά δευτερόλεπτα.
• Να ανεβοκατεβαίνει σκαλιά με γρήγορο ρυθμό και χωρίς να κρατιέται από κουπαστή.

• Να κάνει τραμπολίνο εναλλάσσοντας τα πόδια.

• Να κάνει πηδήματα skipping (τσιγολελέτα).

• Ενθαρρύνετε το παιδί να «περπατήσει», ενώ είναι πάνω στο ποδήλατο προσπαθώντας να το γυρίσει.
• Φτιάξτε αυτοσχέδιες «πίστες survivor» στο σπίτι. Παροτρύνετε το παιδί να κάνει διαδοχικά πηδηματάκια μέσα στα πλακάκια ή πάνω σε μαξιλάρια, να κάνει κουτσό και να περάσει εμπόδια (πχ ανάμεσα από καρέκλες).

Βέβαια, εκτός από το να διαθέτει τις δεξιότητες που αναφέρθηκαν, το παιδί θα πρέπει και να είναι σε θέση να τις συνδυάσει. Εάν υπάρχει δυσκολία στο συνδυασμό των δεξιοτήτων του (σύνθετος πραξιακός μηχανισμός συνδυαστικότητας δεξιοτήτων), μπορείτε να το εκπαιδεύσετε με πολυαισθητηριακές δραστηριότητες, καθώς και με πιο περίπλοκες δραστηριότητες που απαιτούν προγραμματισμό για την εκτέλεσή τους, πχ. να περπατήσει πάνω σε δοκό ή χαρτοταινία ενώ ταυτόχρονα βλέπει εικόνες με ζώα και τα ονοματίζει, ή σε κάθε βήμα ονοματίζει και ένα (πχ ζωάκι, χρώμα κλπ), να πετάει/κλωτσάει μπάλα ή μπαλόνι, ενώ βρίσκεται πάνω σε στρώμα (επιδαπέδιο ή στο κρεβάτι) ή πάνω σε μαξιλάρια κλπ.      

Συνοψίζοντας, η εκμάθηση ποδηλάτου, όπως είδαμε,  είναι μια δραστηριότητα με ποικίλα οφέλη σε οργανικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο. Απαιτεί ενθάρρυνση από το περιβάλλον, υπομονή, επιμονή, χρόνο και διάθεση, ώστε να ολοκληρωθεί με επιτυχία. Το σημαντικό είναι να εντοπισθούν οι δυσκολίες και οι δεξιότητες στις οποίες το παιδί υπολείπεται, καθώς και πώς αυτές δυσχεραίνουν την διαδικασία εκμάθησης ποδηλάτου. Οι παραπάνω δραστηριότητες και συμβουλές που προτείνονται, δίνουν ένα έναυσμα σε κάθε γονέα που θέλει να προσπαθήσει να εκπαιδεύσει το παιδί του να κάνει ποδήλατο, ωστόσο είναι ενδεικτικές και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθίσταται με το ατομικό θεραπευτικό πρόγραμμα που θα συστήσει και θα οργανώσει ο Εργοθεραπευτής με βάση τις δυσκολίες του παιδιού.

Ζησιάδου Έλενα,

Εργοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ειδικής Αγωγής “Παιδολαλιά”

Ζ. Παπαντωνίου 22-26, Αθήνα

21 1215 7895 – paidolalia@yahoo.gr

www.eidikospaidagogos.gr

Διαβάστε επίσης:

Αποκτήστε Πιστοποιημένη Επάρκεια στη ΔΕΠΥ από τη Unicert σε συνεργασία με το Κέντρο Ερευνών του Πανεπιστημίου Πειραιά