Από πού πηγάζουν οι φοβίες των παιδιών;

09/10/2019

Φοβία είναι ένας έντονος φόβος για κάτι πολύ συγκεκριμένο, όπως κάποιο αντικείμενο, κάποιο μέρος, μια κατάσταση ή ένα ζώο.

Οι πιο κοινές φοβίες των παιδιών και των εφήβων είναι οι φοβίες για συγκεκριμένα ζώα, όπως οι σκύλοι, οι γάτες ή τα έντομα.

Όταν κάποιος υποφέρει από μια φοβία τείνει να αποφεύγει πάση θυσία αυτά τα μέρη ή τα πράγματα που την προκαλούν. Αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο και συχνά οδηγεί σε πολλά άλλα προβλήματα.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος μια φοβία.

Ωστόσο, έρευνες υποδεικνύουν ότι οι ειδικές φοβίες μαθαίνονται σε κάποιον βαθμό. Επιπλέον, παράγοντες όπως οι εμπειρίες ζωής, η προσωπικότητα του ατόμου, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν καταστάσεις οι άνθρωποι που περιβάλλουν το άτομο, συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας φοβίας ή όχι.

Πώς μπορεί να αναπτυχθούν φοβίες;

Οι ειδικές φοβίες είναι πολύ συχνές, ειδικά μεταξύ παιδιών και εφήβων. Έρευνες υποδεικνύουν ότι περίπου το 10% των παιδιών θα αντιμετωπίσει μια ειδική φοβία, καθιστώντας αυτό το είδος άγχους μια από τις πιο κοινές αγχώδεις διαταραχές που επηρεάζουν τους νέους.

Παρακάτω αναφέρονται τρία βασικά σενάρια μάθησης που μπορούν να επηρεάσουν τον βαθμό στον οποίο αναπτύσσεται ή όχι μια φοβία.

1. Βλέποντας άλλους ανθρώπους (όπως γονείς ή φίλους) να φοβούνται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση ή ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή ζώο. Αυτό ονομάζεται «μοντελοποίηση». Όταν το παιδί βλέπει κάποιον άλλο να «μοντελοποιεί» μια αντίδραση φόβου σε ορισμένα πράγματα, μπορεί να μάθει να φοβάται το ίδιο πράγμα.

2. Ακούγοντας ή διαβάζοντας τρομακτικές ιστορίες για μια κατάσταση, ένα αντικείμενο ή ζώο. Για παράδειγμα, ένας γονέας που πάντα λέει τα σκυλιά είναι επικίνδυνα, μην πλησιάζεις ποτέ ένα σκυλί, πρόσεχε τα σκυλιά, διδάσκει το παιδί ότι όλα τα σκυλιά είναι επικίνδυνα συνεχώς, γεγονός που μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη φόβου ή φοβίας για τους σκύλους.

3. Έχοντας μια τρομακτική εμπειρία με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ζώο ή κατάσταση. Αυτό ονομάζεται «άμεση εξαρτημένη μάθηση». Για παράδειγμα, ένα παιδί που του έχει γρυλίσει ή το έχει δαγκώσει ένας σκύλος· ή που είχε παρασυρθεί από ένα ρεύμα στην θάλασσα· ή που ένα δέντρο έπεσε στο σπίτι του κατά τη διάρκεια κακοκαιρίας. Αυτές οι εμπειρίες είναι συχνά πολύ τρομακτικές και μερικά παιδιά μπορεί να αισθάνονται φοβισμένα όποτε βιώνουν ξανά τέτοιες καταστάσεις.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί, ωστόσο, ότι δεν αναπτύσσουν όλα τα παιδιά που βλέπουν, ακούν ή βιώνουν άσχημα πράγματα μια ειδική φοβία. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη της. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι οι φοβίες συχνά εμφανίζονται σε οικογένειες. Επομένως, μπορεί να υπάρχει γενετική σύνδεση. Η προσωπικότητα (ή αλλιώς αυτό που αποκαλούν οι γιατροί «ιδιοσυγκρασία») μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο.

Τα καλά νέα

Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την ανάπτυξη μιας φοβίας σε παιδιά και εφήβους, ακόμα κι αν είχαν μια πολύ άσχημη εμπειρία. Για παράδειγμα, η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους μπορεί να τα βοηθήσει και να τα παρηγορήσει όταν συμβαίνει κάτι τρομακτικό.

Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι η αισιοδοξία μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά ως προς τον φόβο. Κάποιος που σκέφτεται για τον κόσμο και τον εαυτό του με πραγματικά θετικό τρόπο και βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο αντί για μισοάδειο, μπορεί να μειώσει την επίδραση ή την ανάπτυξη του άγχους και των φόβων.

Και τελικά, ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσει κανείς τον φόβο να μετατραπεί σε φοβία είναι να αντιμετωπίσει τους φόβους του, ακόμη και όταν αισθάνεται νευρικός ή φοβισμένος. Για παράδειγμα, ίσως ένας άνθρωπος αισθάνεται πραγματικά φοβισμένος για μια ομιλία που πρόκειται να δώσει. Όμως, αν κάνει εξάσκηση και πραγματοποιήσει μια δημόσια ομιλία, ίσως να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι τόσο κακή εμπειρία όσο φανταζόταν.