Η λειτουργία των εγκεφαλικών ημισφαιρίων και οι επιπτώσεις της στη μάθηση

Οι Νευροεπιστήμονες έχουν διατυπώσει μέχρι σήμερα διάφορες θεωρίες που ερμηνεύουν τις εξειδικευμένες λειτουργίες του κάθε ημισφαιρίου του εγκεφάλου και, παρά τις διαφορές τους, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Λένε δηλαδή, ότι οι λειτουργίες του εγκεφάλου δεν είναι όλες συμμετρικά οργανωμένες και κατανεμημένες. Πολλές από αυτές βρίσκονται συγκεντρωμένες σε ένα από τα δύο ημισφαίρια. Την ασυμμετρία αυτή οι επιστήμονες την ονομάζουν με ένα πλήθος όρων, όπως εγκεφαλική πλευρίωση, εγκεφαλική κυριαρχία, ημισφαιρική εξειδίκευση κ.α.

Λίγο πολύ όλοι λειτουργούμε ως ένα βαθμό, άλλοτε με το δεξί και άλλοτε με το αριστερό ημισφαίριο, όμως χρησιμοποιούμε το ένα ημισφαίριο περισσότερο από το άλλο. Για παράδειγμα μπορεί να έχετε κυρίαρχο δεξί ημισφαίριο, πράγμα που σημαίνει ότι είναι αυτό που προτιμάτε περισσότερο  ή ότι είναι το δυνατότερο απ’ τα δύο ημισφαίρια. Είναι δηλαδή αυτό με το οποίο επεξεργάζεστε συχνότερα τις περισσότερες απ’ τις πληροφορίες που δέχεστε. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει τη χρήση και του αριστερού ημισφαιρίου, καθώς τα δύο ημισφαίρια λειτουργούν συμπληρωματικά. Αυτό σημαίνει, ότι οι αντίστοιχες περιοχές στο αντίθετο ημισφαίριο παραμένουν επίσης ενεργές, αλλά με τον δικό τους συμπληρωματικό τρόπο και τη δική τους δυνατότητα εγγραφής και αποτύπωσης των πληροφοριών.

Παρόμοια, όταν μιλάμε για παιδιά που λειτουργούν κατά κύριο λόγο με το δεξί ή το αριστερό ημισφαίριο, δεν εννοούμε ότι χρησιμοποιούν αποκλειστικά το ένα από τα δύο, αλλά απλώς ότι χρησιμοποιούν το ένα ημισφαίριοσε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι το άλλο. Επομένως, κυρίαρχο ημισφαίριο είναι αυτό που επεξεργάζεται με μεγαλύτερη ευχέρεια τα διάφορα ερεθίσματα.

Το αριστερό ημισφαίριο επεξεργάζεται λεκτικές πληροφορίες και είναι κυρίαρχό για τη μαθηματική και λογική σκέψη. Το δεξιό επεξεργάζεται τις οπτικοχωρικές έννοιες, τα συναισθήματα,  τις μουσικές και καλλιτεχνικές λειτουργίες.

Το κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου, εκτός από την εξειδίκευση που έχει σε ορισμένες λειτουργίες, ειδικεύεται επίσης και σε διαφορετικούς τρόπους επεξεργασίας των ερεθισμάτων.

• Η πορεία της σκέψης:

Κάποιος που λειτουργεί με το αριστερό ημισφαίριο φτάνει σε κάποια συμπεράσματα εξετάζοντας ένα-ένα τα δεδομένα που έχει μπροστά του. Αντίθετα, το παιδί που έχει κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο ξεκινά από το συμπέρασμα για να προχωρήσει σιγά-σιγά στα επιμέρους στοιχεία.

• Η επεξεργασία των συμβόλων:

Παιδιά με κυρίαρχο το αριστερό ημισφαίριο, γενικά, λειτουργούν αποτελεσματικότερα με σύμβολα. Αντίθετα, παιδιά με κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο επικοινωνούν μέσω συγκεκριμένων και χειροπιαστών πληροφοριών και ερεθισμάτων. Αν δεν κρατήσουν κάτι στα χέρια τους, για να το νιώσουν και να το περιεργαστούν, τότε είναι σαν να μην υπάρχει καθόλου.

• Η λειτουργία της επεξεργασίας:

Τα παιδιά με κυρίαρχο το αριστερό ημισφαίριο σκέφτονται σε ακολουθία, ακολουθώντας μια σειρά και φτιάχνουν προγράμματα. Αντίθετα, παιδιά με κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο επεξεργάζονται τυχαία χωρίς καλές προτεραιότητες. Η σειρά των σκέψεών τους δηλαδή ακολουθεί τυχαία πορεία.

• Πορεία αντιμετώπισης των προβλημάτων:

Τα παιδιά με κυρίαρχο το αριστερό ημισφαίριο επεξεργάζονται με ένα γραμμικό, διαδοχικό και λογικό τρόπο χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες κομμάτι-κομμάτι για να λύσουν ένα πρόβλημα στηριζόμενο στη λογική απόδειξη. Αντίθετα, τα παιδιά που λειτουργούν με το δεξί ημισφαίριο σκέφτονται παρορμητικά και χρησιμοποιούν κυρίως τη διαίσθηση (αίσθηση ότι κάτι είναι σωστό ή λάθος). Πολλές φορές δίνουν την εντύπωση ότι βγάζουν τα συμπεράσματά τους απ’ τον αέρα, μαντεύοντάς τα. Μπορούν για παράδειγμα να λύσουν ένα πρόβλημα διαίρεσης, χωρίς να ακολουθήσουν συνειδητά μία συγκεκριμένη διαδικασία. Συνήθως, κατηγορούμε αδίκως τα παιδιά αυτά ότι μαθαίνουν παπαγαλία το μάθημα, επειδή δε μπορούν να εξηγήσουν το πού, το πώς και το γιατί αυτών που λένε…

• Λεκτική και μη-Λεκτική επεξεργασία των πληροφοριών:

Παιδιά με κυρίαρχο το αριστερό ημισφαίριο είναι πολύ ομιλητικά και έχουν συνήθως ανεπτυγμένο το λεξιλόγιό τους. Από την άλλη, τα παιδιά που σκέφτονται με το δεξί ημισφαίριο θεωρούνται μη ομιλητικά και δυσκολεύονται να βρουν τις κατάλληλες λέξεις για να εκφράσουν αυτό που θέλουν να πουν, Αντίθετα, είναι πολύ καλύτερα στις οπτικοχωρικές και τις κιναισθητικές έννοιες.

• Λειτουργία με βάση τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και της φαντασίας:

Τα παιδιά που λειτουργούν με το αριστερό ημισφαίριο αντιλαμβάνονται εύκολα τις αλλαγές στο περιβάλλον τους και προσαρμόζονται γρήγορα σ’ αυτό. Αντίθετα τα παιδιά που λειτουργούν με το δεξί ημισφαίριο προσπαθούν ν’ αλλάζουν το περιβάλλον που ζουν με κάθε τρόπο, ώστε να ικανοποιεί τις ανάγκες τους. Λειτουργούν με βάση τη φαντασία και τα ερεθίσματα του εσωτερικού τους κόσμου. Αυτό συχνά ερμηνεύεται ωε εκδήλωση προβληματική συμπεριφοράς.

• Λειτουργία του εγκεφάλου με βάση τις σχέσεις του χρόνου:

Παιδιά με κυρίαρχό το αριστερό ημισφαίριο έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του χρόνου, ενώ στα παιδιά με κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο συμβαίνει το αντίθετο, υπό την έννοια ότι δεν συνειδητοποιούν τα χρονικά όρια που τους θέτει κάποιος. Δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν οποιεσδήποτε άλλες έννοιες εκτός από το εδώ και το τώρα. Δε μπορούν να σταθμίσουν το χρόνο, να ολοκληρώσουν έγκαιρα μια εργασία και δεν προλαβαίνουν να φτάσουν στο σχολείο στην ώρα τους. Τα διαγωνίσματα, που γίνονται υπό την πίεση του χρόνου, δημιουργούν προβλήματα στα παιδιά αυτά.

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιούμε σήμερα κατά τη διδασκαλία στο σχολείο στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις λειτουργίες του αριστερού ημισφαιρίου. Η γραφή, η ερμηνεία των συμβόλων (νούμερα, γράμματα κ.α.), οι περισσότερες λεκτικές λειτουργίες, όπως ο προφορικός λόγος, ο συλλαβισμός, η ανάγνωση, η ικανότητα επεξεργασίας λεπτομερειών και γεγονότων, η ικανότητα εφαρμογής οδηγιών, η ακοή και ο συνειρμός των ήχων βρίσκονται στο αριστερό ημισφαίριο. Τα χαρακτηριστικά του δεξιού ημισφαιρίου, όπως η διαίσθηση, ο αυθορμητισμός και η φαντασία σπάνια λαμβάνονται υπόψη.

Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι τα παιδιά μαθαίνουν επεξεργαζόμενα τις πληροφορίες που δέχονται από το περιβάλλον τους, με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Με βάση αυτό, οφείλουμε να βρίσκουμε τις κατάλληλες διδακτικές μεθόδους που καλύπτουν τις ανάγκες κάθε παιδιού και να δημιουργούμε τις κατάλληλες εμπειρίες, που δραστηριοποιούν τις λειτουργίες  και του δεξιού ημισφαιρίου.

Τα παιδιά μπορούν, με κάποια ενθάρρυνση, να ανακαλύψουν διάφορους τρόπους μάθησης. Ως γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούμε κι εμείς να μάθουμε μαζί τους!

Πηγή: milontasgiapaidia.wordpress.com

www.eidikospaidagogos.gr