Εφημερίδα Real: Σχολική ετοιμότητα: Πότε το παιδί είναι έτοιμο για την Α’ Δημοτικού;

Τα τελευταία χρόνια ο όρος “σχολική ετοιμότητα” ακούγεται και χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Πρόκειται για έναν όρο που δείχνει αν το παιδί στην ηλικία των έξι ετών έχει κατακτήσει δεξιότητες που “αγκαλιάζουν” ένα ευρύ φάσμα. Ωστόσο, δεν αφορά μόνο τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, αλλά και τη μετέπειτα σχολική ζωή του μαθητή.

Τι σημαίνει ο όρος σχολική ετοιμότητα;

Ο όρος σχολική ετοιμότητα περιλαμβάνει την αναγκαία συνολική ωριμότητα ενός παιδιού τη χρονική στιγμή της έναρξης φοίτησης του στην Α’ Δημοτικού. Δηλαδή, με τον όρο σχολική ετοιμότητα εννοούμε ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού σε κοινωνικο-συναισθηματικό, κινητικό, γνωστικό και σωματικό επίπεδο. Είναι καθοριστικής σημασίας μιας και αξιολογεί κανείς αν το παιδί είναι έτοιμο να διδαχθεί με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο τα γνωστικά αντικείμενα του Δημοτικού σχολείου.

Από ποιους γίνεται η διερεύνηση της σχολικής ετοιμότητας ενός μαθητή;

Η αξιολόγηση και η διερεύνηση της σχολικής ετοιμότητας ενός μαθητή θα πρέπει να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα η οποία στελεχώνεται από ειδικός παιδαγωγό, ψυχολόγο, αναπτυξιολόγο, παιδοψυχίατρο, παιδονευρολόγο, λογοθεραπευτή, οφθαλμίατρο και ωτορινολαρυγγολόγο. Η διεπιστημονική ομάδα αποφαίνεται με σχετική έκθεση αξιολόγησης αν ο μαθητής κατέχει ή όχι τις απαραίτητες δεξιότητες για να φοιτήσει στην Α’ Δημοτικού.

Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα; Με άλλα λόγια, πότε ένα παιδί θα θεωρηθεί ότι δεν είναι έτοιμο;

Κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης της σχολικής ετοιμότητας γίνεται έλεγχος της αδρής και λεπτής κινητικότητας, της πλευρίωσης, των γραφοκινητικών δεξιοτήτων, της κατάκτησης των προμαθηματικών εννοιών, της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης του παιδιού.

Ορισμένα παραδείγματα των παραπάνω τομέων είναι τα ακόλουθα:

Πιάνει σωστά το μολύβι;

Χρησιμοποιεί το ψαλίδι;

Ξεχωρίζει το αριστερό από το δεξί;

Ανταποκρίνεται σε σύνθετες εντολές;

Γράφει-Ζωγραφίζει μέσα σε πλαίσιο;

Μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία;

Είναι υπερκινητικό;

Έχει καλή ακουστική κι οπτική μνήμη;

Κατανοεί και χρησιμοποιεί σωστά έννοιες του χώρου(πάνω-κάτω,κτλ) και του χρόνου(χθες, σήμερα,κτλ);

Γνωρίζει σχήματα και χρώματα;

Όταν λοιπόν το παιδί υστερεί σε πολλούς από τους παραπάνω τομείς δεν είναι ακόμα έτοιμο για να φοιτήσει στην Α’ Δημοτικού.

Ο έλεγχος αυτός γίνεται ιδιωτικά, με πρωτοβουλία των γονιών, ή υπάρχει κάποια σχολική επιτροπή που το αποφασίζει;

Οι γονείς καλούνται από τη νηπιαγωγό κι ενημερώνονται έτσι ώστε να υπάρχει συνολική ανάλυση των εκπαιδευτικών και μη εκπαιδευτικών  δυσκολιών του μαθητή.  Έπειτα με αίτηση του γονέα γίνεται παραπομπή του μαθητή στα ΚΕΔΔΥ (Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών)  ή σε Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο, όπου και γίνεται η αξιολόγηση της σχολικής ετοιμότητας του μαθητή.

Ωστόσο, οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν και ιδιωτικά σε εξειδικευμένους και πιστοποιημένους ειδικούς για την αξιολόγηση της σχολικής ετοιμότητας.

Οι γονείς πού μπορούν να απευθύνονται για τον έλεγχο αυτό;

Στα ΚΕΔΔΥ, σε Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, σε Κέντρα Ψυχικής Υγείας, σε Ψυχοπαιδαγωγικές Μονάδες και φυσικά σε Ιδιωτικά Κέντρα και εξειδικευμένους ιδιώτες-ειδικούς.

Σε ποια περίπτωση θα αξιολογηθεί για σχολική ετοιμότητα ένα παιδί;

Η/Ο νηπιαγωγός θα πρέπει να αναρωτηθεί αν το νήπιο έχει τις απαραίτητες κινητικές δεξιότητες για την είσοδό του στο Δημοτικό, αν κατανοεί και χειρίζεται το γλωσσικό σύστημα για να επικοινωνεί και να αυτοεξυπηρετείται κι αν κατανοεί τις κοινωνικές συμβάσεις και αλληλεπιδρά με τους άλλους. Αν το παιδί υστερεί αναπτυξιακά στους περισσότερους από αυτούς τους τομείς, τότε κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση της σχολικής του ετοιμότητας.

Αν τα τεστ αξιολόγησης δείξουν ότι το παιδί δεν είναι έτοιμο, τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση;

Στην περίπτωση που το αποτέλεσμα της αξιολόγησης μας δείξει ότι το παιδί δεν είναι έτοιμο να φοιτήσει στην Α’ Δημοτικού, θα πρέπει να γίνει στοχευμένη παρέμβαση από ειδικό ή ειδικούς για βοηθήσουν το παιδί να κατακτήσει τις απαραίτητες δεξιότητες και να στηρίξουν το ίδιο και την οικογένειά του. Η μορφή και η συχνότητα της παρέμβασης εξαρτώνται από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί.

Υπάρχει δυνατότητα επαναφοίτησης;

Σε πολλές περιπτώσεις κατόπιν αξιολόγησης και  ανάλογα το μέγεθος των δυσκολιών του παιδιού, πιθανώς ο ειδικός να προτείνει επαναφοίτηση του μαθητή στην τάξη του νηπιαγωγείου.  Τέτοιες περιπτώσεις είναι όταν ο ειδικός εντοπίσει αναπτυξιακή ανωριμότητα ή κάποια ειδική εκπαιδευτική ανάγκη. Επίσης, προτείνεται επαναφοίτηση όταν ο χρόνος δεν επαρκεί για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα παρέμβασης, το οποίο θα βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

Εδώ θα  πρέπει να σημειωθεί ότι η επαναφοίτηση δεν είναι απαραίτητη, εάν ο κάθε μαθητής υποστηρίζεται από ένα μαθησιακό πλαίσιο που λαμβάνει υπόψη τις εμπειρίες, τις ανάγκες και το επίπεδο ανάπτυξής του. Αν δεχτούμε την επαναφοίτηση ως τη μόνη λύση, είναι σαν ταυτίζουμε τη μετάβαση μόνο με τα προσωπικά χαρακτηριστικά του παιδιού κι όχι με τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος που αναπτύσσεται το παιδί.

Σε μια τέτοια περίπτωση τι αντίκτυπο θα υπάρξει πιθανώς στον ψυχισμό ενός παιδιού;

Στην περίπτωση της επαναφοίτησης, καθοριστικός παράγοντας για τον ψυχολογική κατάσταση του παιδιού είναι η στάση των γονέων. Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι το παιδί εισπράττει ό,τι αισθάνονται. Το αγγίζουν όλες οι φοβίες, τα άγχη κι η απογοήτευση που γεννιούνται από το άκουσμα της επαναφοίτησης του παιδιού τους.

Αν λοιπόν το παιδί λάβει την κατάλληλη ενημέρωση με τον κατάλληλο τρόπο, η επαναφοίτηση δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία του.

Από την άλλη όμως, η επαναφοίτηση στο νηπιαγωγείο χωρίς υποστηρικτικό πλαίσιο μπορεί να εγκλωβίσει το μαθητή σε επανάληψη γνωστικών δραστηριοτήτων και να τον οδηγήσει σε απόσυρση από τη διαδικασία της μάθησης.

Είναι πολύ σημαντικό στην περίπτωση της επαναφοίτησης, το παιδί να βρεθεί σε ένα υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον ώστε να αποφύγουμε τις ψυχολογικές επιπτώσεις της επανάληψης του νηπιαγωγείου.

Συνδέεται η σχολική ετοιμότητα με το δείκτη νοημοσύνης;

Όχι, ο δείκτης νοημοσύνης και το επίπεδο σχολικής ετοιμότητας του μαθητή δε συνδέονται άμεσα.

Κατά πόσο η σχολική άρνηση επηρεάζεται από το βαθμό σχολικής ετοιμότητας ενός παιδιού;

Αν το παιδί βρεθεί στην Α’ Δημοτικού χωρίς να είναι έτοιμο να φοιτήσει, μπορεί να βιώσει έντονο ψυχολογικό στρες. Νιώθει πως δεν ανταποκρίνεται στις σχολικές του υποχρεώσεις και στις προσδοκίες των γονιών του. Όλα αυτά μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα τη σχολική άρνηση, δηλαδή τον φόβο των παιδιών να πάνε στο σχολείο και την έντονη δυσαρέσκειά τους να αποχωριστούν τους γονείς τους.

Η συνέντευξη δόθηκε στην κυρία Κωσταρά Σοφία, δημοσιογράφο-αρχισυντάκτρια του Infokids.gr, και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Real news την Κυριακή 04/09/2016

Φώτης Παπαναστασίου

Ειδικός Παιδαγωγός

MSc Σχολική Ψυχολογία

www.eidikospaidagogos.gr