Τα οπτικά προγράμματα είναι ένας πολύ εύκολος και λειτουργικός τρόπος για να βοηθήσετε τα παιδιά σε μία σωρεία πραγμάτων και καταστάσεων όπως η συμμετοχή σε δραστηριότητες, η μετάβαση, η διαχείριση της συμπεριφοράς κ.λ.π. Είναι εξαιρετικά εύκολα τόσο στη χρήση όσο και στην κατασκευή τους και παρακάτω θα ακολουθήσουν οι λόγοι για τους οποίους καλό θα ήταν να τα εντάξετε στις συνεδρίες σας, το σχολείο, την τάξη και το σπίτι.
1. Τα οπτικά προγράμματα επιτρέπουν στα παιδιά να κατανοήσουν το πρόγραμμα τους.
Όλοι θέλουν να γνωρίζουν το πρόγραμμα της ημέρας , να έχουν τον έλεγχο και να τσεκάρουν πράγματα στη λίστα τους. Τα παιδιά δεν είναι διαφορετικά από τους μεγάλους. Ένα οπτικό πρόγραμμα είναι μια φιλική εκδοχή των παιδικών ημερολογίων, και των “to-do lists” που χρησιμοποιούν οι ενήλικες, στις οποίες όμως, χρησιμοποιούμε μόνο εικόνες.
2. Τα οπτικά προγράμματα αναλύουν τα στάδια των δραστηριοτήτων μέσω εικόνων.
Τα προγράμματα μπορούν να αντικατοπτρίζουν μια μίνι-ρουτίνα της καθημερινότητας, όπως η προετοιμασία για το κρεβάτι ή να αντιπροσωπεύουν την πλήρη εικόνα των δραστηριοτήτων ολόκληρης της ημέρας. Σε κάθε περίπτωση το παιδί μπορεί να αναγνωρίζει την εκκίνηση, το μέσο και την λήξη της κάθε δραστηριότητας. Έτσι, είναι σε θέση να γνωρίζει το κάθε βήμα της δραστηριότητας χωρίς περισσότερες διευκρινήσεις από τον ενήλικα.
Χρήσιμη συμβουλή: Tα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα σε εικόνες που δείχνουν τα πρόσωπα τους ή γενικά άλλα παιδιά, απο οτι σε εικόνες καρτουν. Τα κινούμενα σχέδια δεν βοηθάνε όσο οι αληθινές εικόνες, και οι απλές εικόνες είναι σίγουρα καλύτερες, αρκεί να δείχνουν μόνο τη δραστηριότητα που αναμένεται.
3. Τα οπτικά προγράμματα βοηθούν τα παιδιά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, να εστιάσουν και να παρακολουθήσουν.
Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα με πρακτικές δραστηριότητες που τα παροτρύνουν να κινηθούν. Συγκεκριμένα, μπορούν να αγγίξουν, να μεταφέρουν και να οργανώσουν τις κάρτες δραστηριοτήτων. Οι κάρτες τοποθετούνται ώστε να δημιουργήσουν το πρόγραμμα και στη συνέχεια, κατα τη διάρκεια της εκτέλεσης του, μετακινούνται, εως ότου απομακρυνθούν ολοκληρωτικά μετά την λήξη της κάθε δραστηριότητας.
4. Οι εικόνες βοηθάνε τα παιδιά να θυμηθούν, αν ξεχάσουν κάτι.
Οι προφορικές οδηγίες είναι πολύ εύκολο να ξεχαστούν. Αν ένα παιδί δεν καταλαβαίνει ή δεν ακούει τις προφορικές οδηγίες, το πιθανότερο είναι οτι θα συνεχίσει να κάνει κάτι με τον τρόπο που το ίδιο διάλεξε, και δεν θα ακολουθήσει τις οδηγίες που του δώσαμε. Τα οπτικά προγράμματα δίνουν μια στατική υπενθύμιση των εργασιών και των μερών τους, που πρέπει να γίνουν. Επιπλέον, δίνουν στα παιδιά περισσότερο χρόνο να επεξεργαστούν τις πληροφορίες που λαμβάνουν και αν ξεχάσουν ή παρερμηνεύσουν κάτι μπορούν ακόμη να επιτύχουν στην δραστηριότητα χωρίς να χρειαστούν βοήθεια απο κάποιον άλλον.
5. Οι εικόνες κάνουν τις μεταβάσεις πιο εύκολες.
Σκεφτείτε πως νοιώθετε όταν ο εργοδότης σας, σας ζητά να σταματήσετε αυτό που κάνετε και να πάτε σε μία συνάντηση που δεν ήταν προγραμματισμένη. Το ίδιο ακριβώς αισθάνονται και τα παιδιά, όταν τα διακόπτουμε απο μία δραστηριότητα που κάνουν και τους ζητάμε να πάνε σε μία άλλη, με αποτέλεσμα πολλές φορές να εμφανίζουν θυμό και προκλητική συμπεριφορά. Όταν χρησιμοποιούμε ένα οπτικό πρόγραμμα, τα παιδιά γνωρίζουν τι πρόκειται να συμβεί,πριν αυτό να συμβεί, έτσι έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να επεξεργαστούν και να προγραμματίσουν την επερχόμενη μετάβαση. Άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι οτι όταν τους ζητάμε να μεταβούν απο τη μία δραστηριότητα στην άλλη, είναι προετοιμασμένα και μπορούν να κάνουν ακόμη και τις λιγότερο αγαπημένες τους δραστηριότητες.
6. Τα οπτικά προγράμματα κάνουν σαφείς τις προσδοκίες.
Στην μέση μιας δύσκολης μετάβασης, το οπτικό πρόγραμμα, μπορεί να «απορροφήσει» την ένταση που διαφορετικά θα «έπαιρνε» ο ενήλικας.
Για παράδειγμα… » Ξέρω οτι δεν θέλεις να βουρτσίσεις τα δόντια σου, αλλά το πρόγραμμα το λέει. Και κοίτα! Μόλις τελειώσεις με το βούρτσισμα θα έρθει η σειρά για να διαβάσουμε το αγαπημένο σου βιβλίο!»
Σε αντίθεση με τις προφορικές οδηγίες τις οποίες τα παιδιά μπορούν να διαπραγματευτούν και να προσπαθήσουν να αγνοήσουν ή να τις αλλάξουν, το οπτικό πρόγραμμα έχει ήδη συσταθεί για να δείξει το πλάνο και τις προσδοκίες. Επίσης, το οπτικό πρόγραμμα μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αισθανθούν οτι έχουν την εξουσία – επιτρέποντας τους να χρησιμοποιούν τις κάρτες με την σειρά που θέλουν – αλλά και πάλι ο ενήλικας έχει την «δύναμη» να επιλέξει ποιες δραστηριότητες θα εκτελεστούν.
7. Τα οπτικά προγράμματα βοηθούν στην μείωση των διαμαχών για την εξουσία.
Όταν τα παιδιά γνωρίζουν το πρόγραμμα τους και μπορούν να προβλέψουν τι θα ακολουθήσει, είναι πολύ περισσότερο πιθανό να συνεργαστούν. Θα παρατηρήσετε λιγότερες διαμάχες και προκλητικές συμπεριφορές όταν κατανοήσουν το πρόγραμμα τους.
Ένα κρίσιμο συστατικό ενός περιβάλλοντος που μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μιας προκλητικής συμπεριφοράς, είναι να εμπεριέχει ρουτίνες. Τα οπτικά προγράμματα συνδυάζουν μια προβλέψιμη ρουτίνα, με σαφείς προσδοκίες, ώστε να καταστεί δυνατή η επιτυχία και η σύνδεση.
8. Τα οπτικά προγράμματα υποστηρίζουν όλα τα παιδιά.
Είτε έχετε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες είτε ένα παιδί που απλά δυσκολεύεται πολύ με τις μεταβάσεις, το οπτικό πρόγραμμα μπορεί να υποστηρίξει όλα τα παιδιά όταν χρειάζονται μια έξτρα βοήθεια. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν απο μία ολόκληρη τάξη ή μια ομάδα παιδιών χωρίς να ξεχωρίζουν ένα συγκεκριμένο παιδί.
Τα οπτικά προγράμματα μπορούν να βοηθήσουν παιδιά που έχουν:
Αβεβαιότητα πάνω στο τι πρέπει να κάνουν.
Δυσκολία με τις μεταβάσεις.
Άγχος για επερχόμενες δραστηριότητες.
Δυσκολία στην συγκέντρωση και αποσπούνται εύκολα.
Άρνηση να σταματήσουν να κάνουν μια δραστηριότητα.
Άρνηση για τη συμμετοχή σε δραστηριότητες.
Δυσκολία αποχωρισμού απο τον γονέα ή τον φροντιστή.
Δυσκολία στην αναμονή.
Ανάγκη να βρίσκονται σε έλεγχο.
Για τους εκπαιδευτικούς, η πρόσθεση ενός οπτικού προγράμματος στην τάξη, είναι ένας απίστευτος τρόπος ενδυνάμωσης και υποστήριξης, όλων των παιδιών, χωρίς να ξεχωρίζουν ένα παιδί με ειδικές ανάγκες. Αυτή είναι μια πραγματική εκπαίδευση που δεν αποκλείει κανέναν.
9. Τα οπτικά προγράμματα βοηθούν τα παιδιά να χτίσουν αυτοπεποίθηση και υπερηφάνεια.
Τα οπτικά προγράμματα βοηθούν τα παιδιά στη διαχείριση της ρουτίνας τους. Η κορυφαία/αρχική δραστηριότητα αντικατοπτρίζει το τι πρέπει να κάνει το παιδί εκείνη τη στιγμή, και οι υπόλοιπες εικόνες είναι ορατές ώστε να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει στην συνέχεια. Επειδή το παιδί μπορεί να γνωρίζει τα στάδια χωρίς βοήθεια απο τον ενήλικα, το παιδί αισθάνεται ανεξάρτητο και οτι ελέγχει την κατάσταση.
10. Τα οπτικά προγράμματα βοηθούν τους ενήλικες να έχουν περισσότερη ενέργεια.
Χρειάζεται πολύ ενέργεια ώστε ο ενήλικας να διαχειριστεί την προκλητική συμπεριφορά και τον θυμό των παιδιών. Όταν τα παιδιά γνωρίζουν τις προσδοκίες των άλλων απο αυτά, και ο ενήλικας επαναλαμβάνεται όσο το δυνατόν λιγότερο, δημιουργείται ένα πιο λειτουργικό και θετικό περιβάλλον, με περισσότερη συνεργασία και κατανόηση. Ο ενήλικας, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή την ενέργεια που περισσεύει και να την δώσει στα παιδιά μέσω έξυπνων μαθημάτων και διαδικασιών. Με αυτό τον τρόπο ωφελούνται όλοι.
5 Έξτρα συμβουλές για την επιτυχή δημιουργία και χρήση οπτικών προγραμμάτων…
#1 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΖΟΥΝ ΜΕ ΣΑΦΕΣ ΤΡΟΠΟ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ.
( εικόνες αληθινών παιδιών, χωρίς έντονα φοντο που τραβούν τη προσοχή).
#2 ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΕ ΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ.
(τα παιδιά φυσικά κινούνται απο πάνω προς τα κάτω και οχι απο αριστερά προς τα δεξιά).
#3 ΔΕΙΞΕ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΙΝΗΣΗ, ΤΗ ΜΕΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΛΗΞΗ.
(τα παιδιά επιτυγχάνουν οταν δεν χρειάζεται να μαντέψουν).
#4 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΟΥΝ.
( π.χ. velcro)
#5 ΣΥΜΠΕΡΙΕΛΑΒΕ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΙΑ «ΤΣΕΠΗ» ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ.
(τα προγράμματα πρέπει να δείχνουν την τωρινή εργασία και αυτή που θα ακολουθήσει).
Μπουρνάκα Αικατερίνη, Εργοθεραπεύτρια – ergo-therapy.blogspot.gr
